Morgunblaðið - 10.09.2020, Blaðsíða 2
2 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. SEPTEMBER 2020
Vinnur gegn
Laktósaóþoli
Fæst í næsta apóteki
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík. Sími 569 1100 Fulltrúar ritstjóra Sigtryggur Sigtryggsson sisi@mbl.is Ágúst Ingi Jónsson aij@mbl.is Andrés Magnússon andres@mbl.is Fréttir Guðmundur Sv. Hermannsson ritstjorn@mbl.is Menning Einar Falur Ingólfsson
menning@mbl.is Viðskipti Stefán E. Stefánsson vidskipti@mbl.is Íþróttir Víðir Sigurðsson sport@mbl.is mbl.is Jón Pétur Jónsson netfrett@mbl.is Smartland Marta María Jónasdóttir smartland@mbl.is Umræðan | Minningar mbl.is/sendagrein Prentun Landsprent ehf.
Sighvatur Bjarnason
sighvaturb@mbl.is
„Hugsanlegt er að á annan tug
milljarða tapist á hverju ári í net-
glæpum,“ segir Hrafnkell Viðar
Gíslason, forstjóri Póst- og fjar-
skiptastofnunar, um umfang net-
glæpa hér á landi. Óvissustig í fjar-
skiptageiranum var virkjað í fyrsta
sinn í gær vegna kröftugrar net-
árásar á íslenskt fyrirtæki sem
sinnir net- og hýsingarþjónustu.
Erfiðleikar vegna lögsögu
Netsvindlarar beita ýmsum
brögðum til að ná fé af fólki, fyr-
irtækjum og stofnunum. Daði
Gunnarsson, fulltrúi hjá lögregl-
unni á höfuðborgarsvæðinu, segir
„gríðarlega aukningu“ hafa orðið á
undanförnum árum og vandinn fari
enn vaxandi. Lögreglan starfi bæði
með innlendum og erlendum stofn-
unum til að upplýsa slík mál, en
vegna lögsögu sé oft erfitt um vik
og því fáar kærur sem líti dagsins
ljós. Í einhverjum tilvika takist að
endurheimta tapað fé en það sé
ekki algengt. Hann segir að umfang
slíkrar svikastarfsemi hafi verið
metið á rúma 1,6 milljarða í fyrra,
en talið sé líklegt að fjöldi slíkra
brota rati ekki á borð lögreglu.
Spurður um kröfur um lausnargjald
í kjölfar netárása segist hann vita
um upphæðir frá „sjö milljónum og
upp“ í formi rafmyntar, en þekkir
ekki til tilvika þar sem slíkt hafi
verið greitt og ekki sé með því
mælt.
Hrafnkell segir netárásir vera
„viðvarandi og vaxandi“ vanda sem
ekki sjái fyrir endann á. Algengasta
tegundin er þegar netþrjótar beina
mikilli netumferð á innviði fyrir-
tækis til að trufla starfsemi, sem í
alvarlegri tilvikum er fylgt eftir
með fjárkúgun og hótunum og
harðari aðgerðum. Hann segir um-
fang slíkra árása gríðarmikið og lík-
lega séu þær um 100 þúsund á ári. Í
langflestum tilvikum sé um lítil og
staðbundin inngrip að ræða en í ör-
fáum tilvikum eru árásir stórar og
kalla á sérstök viðbrögð líkt og
gerðist í vikunni.
Vanmetinn kostnaður
Hrafnkell tekur undir með Daða
og segir erfitt að henda reiður á
umfangi þeirra fjármuna sem tapist
í slíkum glæpum. Í fyrsta lagi
vegna þess að atvik séu líklega mun
fleiri en tilkynnt eru og í annan stað
vegna þess að kostnaður við um-
sýslu og eftirmál slíkra mála geti
verið mjög mikill og jafnvel hærri
en uppsett lausnargjald. Hann telur
líklegt að tapið sé tíföld sú upphæð
sem þegar hefur verið kortlögð.
Skömminni skilað
Eitt af því sem hindrar tilkynn-
ingar um brot og svindl á netinu er
sú meinta skömm sem virðist fylgja
því að hafa orðið fyrir barðinu á
netþrjótum. Hrafnkell er mjög af-
dráttarlaus í því að slík hugsun
verði að víkja ef ná eigi tökum á
vandanum. Hann bendir á að jafn-
vel leyniþjónustur heimsins eigi
fullt í fangi með að verjast árásum,
þrátt fyrir gríðarsterkar varnir og
mikla getu.
Íslensk fyrirtæki séu vel undir-
búin og verjist hraustlega en megi
sín stundum lítils gegn einbeittum
alþjóðlegum glæpamönnum. Því sé
eðlilegra að tilkynna slík brot til
lögreglu líkt og aðra glæpi.
Tjón af völdum netárása vanmetið
Netárásir og -svindl umfangsmikill vandi Erfitt að ná til glæpamanna vegna alþjóðlegrar lögsögu
Kostnaður mögulega tífaldur á við þann sem þegar er kortlagður Mikilvægt að tilkynna brot
Tap vegna netglæpa á Íslandi*
Milljónir kr. Tölvupóst-
svindl
Fjárfesta-
svindl
Greiðslu-
kortasvik
Ástar/
traustsvindl Samtals
Upplýsingar frá lögreglunni á höfðuðborgarsvæðinu:
Einstaklingar 0 135,5 0 9,5 145
Fyrirtæki og félagasamtök 120 0 87 0 207
Upplýsingar frá öðrum lögreglu- og saksóknaraembættum:
1.300 0 0 0 1.300
Samtals sl. 12 mánuði (tekið saman 1. október 2019): 1.652
*Með fyrirvara um endurheimt. Upphæðir eru talsvert hærri ef tilraunir eru teknar með.
„Þetta eru mjög góðar fréttir og það
er gott að fá stuðning fyrir þetta
verkefni. Hluthafar samþykktu til-
löguna einróma, sem er nokkuð góð
stuðningsyfirlýsing fyrir þetta verk-
efni sem við erum í,“ segir Bogi Nils
Bogason, forstjóri Icelandair Group,
í tilefni af því að hluthafar sam-
þykktu í gær að veita heimild til að
auka hlutafé félagins í 23 milljarða.
Félaginu var auk þess veitt heimild
til að gefa út áskriftarréttindi.
Hlutafjárútboðið fer fram mið-
vikudaginn 16. september og
fimmtudaginn 17. september og
bindur Bogi vonir við að það klárist
með farsælum hætti.
„Við leggjum upp með að þetta
ástand geti varað í nokkra mánuði til
viðbótar svo það verði líklega ferða-
takmarkanir í gildi og tiltölulega lítil
eftirspurn,“ segir hann. Byrjað verði
á því í vetur að byggja leiðarkerfið
upp hægt og rólega, öllum innviðum
og sveigjanleika haldið gangandi svo
hægt sé að hefja starfsemi um leið og
aðstæður bjóða upp á slíkt.
„Gott að fá
stuðning
fyrir þetta
verkefni“
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Seðlabankinn mun frá og með deg-
inum í dag selja gjaldeyri fyrir þrjár
milljónir evra á dag fram að áramót-
um til að styrkja verðmyndun á gjald-
eyrismarkaði.
Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri
segir aðspurður að alls verði seldur
gjaldeyrir fyrir 240 milljónir evra eða
40 milljarða króna á 80 virkum við-
skiptadögum fram til áramóta.
„Eftir að kórónuveirufaraldurinn
hófst hafa utanríkisviðskiptin skropp-
ið saman. Minna er flutt út og minna
er flutt inn. Gjaldeyrismarkaðurinn
var þunnur fyrir þannig að tiltölulega
litlar fjárhæðir gátu hreyft gengið en
ástandið hefur versnað á síðustu mán-
uðum. Það vantar lausafé inn á hann,
meiri dýpt og
sveigjanleika og
skilvirkari verð-
myndun. Við erum
að smyrja viðskiptin
með því að tryggja
stöðugt fyrirsjáan-
legt flæði af gjald-
eyri inn á markað-
inn,“ segir Ásgeir.
Krónan hafi gefið
eftir síðustu misseri, smátt og smátt,
að jafnaði 0,1-0,3% á dag, þrátt fyrir
nær engin viðskipti.
„Gjaldeyrismarkaðurinn skiptir
gríðarlegu máli fyrir heimili og fyrir-
tæki landsins og það verður að
tryggja meiri dýpt í viðskiptum,“ seg-
ir Ásgeir. Hann bendir hins vegar á
að evran hafi styrkst gegn öllum
myntum og því sé villandi að halda að
veiking gagnvart henni sé að öllu
leyti vegna íslenskra aðstæðna.
Hann rifjar jafnframt upp að
lífeyrissjóðirnir hafi gert með sér
heiðursmannasamkomulag – að
beiðni Seðlabankans – til þriggja
mánaða um að halda að sér höndum í
gjaldeyriskaupum. Samkomulagið
var endurnýjað í júní en rennur út 17.
september nk.
Ásgeir segir samkomulagið hafa
dugað vel en aldrei hafi staðið til að
endurnýja það. Lífeyrissjóðirnir hafi
sérstöðu sem fjárfestar þar sem öll
þjóðin sé í skylduáskrift hjá þeim.
Þeir hljóti því að huga að samfélags-
legri ábyrgð nú sem endranær.
Ásgeir býst ekki við því að þeir
muni veikja gengið með gjaldeyris-
kaupum, þrátt fyrir að ekkert form-
legt samkomulag sé í gildi.
Sjóðirnir sýni ábyrgð
Seðlabankastjóri ætlar að lífeyrissjóðirnir veiki ekki gengið
Ásgeir Jónsson