Morgunblaðið - 10.09.2020, Blaðsíða 6

BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Færri 70 ára og eldri létust á Íslandi
fyrstu 33 vikur ársins en sama tíma-
bil árin 2017, 2018 og 2019.
Þetta kemur
fram í greiningu
Hagstofunnar á
dauðsföllum.
Þá dóu 43 að
meðaltali í viku
hverri í ár, borið
saman við 43,6
andlát fyrstu 33
vikur 2017-2019.
Til saman-
burðar hafa 10
látist af völdum
kórónuveirunnar á Íslandi í ár.
Hér til hliðar má sjá endurgerðar
skýringarmyndir Hagstofunnar með
gögnunum. Þar sem vart má lesa út
mun á dánartíðni fyrir aldurshópinn
29 ára og yngri, árin 2017-2020, er
látið ógert að endurgera þá mynd.
Meðaltalið sýni þróunina betur
Fram kemur á vef Hagstofunnar
að til að sýna betur þróun vikulegrar
dánartíðni séu línurnar í myndritinu
„tregbreytilegar og er miðað við 10
vikna hlaupandi meðaltal í stað þess
að sýna hráar talningar gagnanna“.
„Með þessu móti er auðveldara að
bera saman og skoða þróun yfir árin
sem liggja til grundvallar, enda er
vikuleg dánartíðni yfirleitt mjög lág
fyrir Ísland og tölurnar talsvert
flöktandi frá einni viku til þeirrar
næstu,“ segir þar jafnframt.
Þetta er vert að ítreka en eins og
sjá má á grafinu munar ekki mörg-
um andlátum í elsta aldurshópnum
fyrstu 33 vikur umræddra ára.
Haraldur Briem, fv. sóttvarna-
læknir, segir að sér sýnist sem töl-
urnar séu innan 95% vikmarka. Því
beri ekki að lesa of mikið í þær.
„Ég fékkst dálítið við dánartölur
meðan ég var virkur í starfi en er nú
kominn á eftirlaun. Almennt má
segja um sveiflur í dánartölum að
menn grípa þær á lofti og segja til
dæmis að sjálfsvígum fari fjölgandi.
Það þarf hins vegar að skoða þró-
unina tölfræðilega. Eru sveiflurnar
fyrir utan 95% vikmörk? Það þarf að
skoða til þess að vita hvort um raun-
verulegar sveiflur sé að ræða.“
Tilviljun eða aukning?
„Það getur vel verið að tölurnar
séu lægri í ár en það þarf að skoða í
þessu tölfræðilega samhengi. Er
þetta tilviljun og innan þessara vik-
marka eða hvað?“ spyr Haraldur.
„Ef dánartíðinin er raunverulega
lægri er það mjög athyglisvert. Það
má ímynda sér ástæðurnar. Fólk er
varkárara og þvær sér betur um
hendurnar. Aðrar pestir en kór-
ónuveiran eru sjaldgæfari og fólk
ferðast minna. Það eru samkomu-
bönn og miklu minni umsvif. Þannig
að í sjálfu sér gæti margt skýrt
lækkun á dánartölum.“
Spurður hvort því sé æskilegt að
fólk breyti hegðun sinni til fram-
búðar, í því skyni að lágmarka hætt-
una á sýkingum, segir Haraldur
æskilegt að fólk reyni eftir fremsta
megni að draga úr smitlíkum með
handþvotti og með því að gæta sín á
að hósta ekki framan í fólk og halda
sig heima ef það er lasið.
Hins vegar gangi ekki til lengdar
að viðhalda samkomubönnum og
takmörkunum á ferðum til landsins.
Getum aldrei útilokað slysin
„Við getum auðvitað komið í veg
fyrir öll bílslys og banaslys í umferð-
inni með því að banna umferðina.
Við reynum að bæta umferðina og
gera hana betri en við útilokum
aldrei slysin,“ segir Haraldur.
Spurður hvernig sýkingum sé að
fækka nefnir Haraldur til dæmis að
inflúensan hafi verið væg í vetur.
„Það er alltaf pínulítill umfram-
dauði þegar hún er að ganga. Hún
var væg í vetur sem getur stuðlað að
því að þetta eru lægri tölur.
Þess má líka geta að það er árs-
tíðasveifla í dánartíðninni. Hún er
hærri á veturna en lægri á sumrin.
Þá má velta fyrir sér ástæðunni.
Hvað er öðruvísi á veturna en á
sumrin? Það er allt mögulegt. Pestir
á veturna geta haft áhrif og t.d. vald-
ið lungnabólgum og inflúensu. Svo
er myrkur og þunglyndi og það get-
ur haft áhrif á hjartað og geðið og
allt mögulegt. Þetta er snúið mál.
En það er staðreynd að það eru
meiri dánarlíkur á veturna en á
sumrin. Það er erfitt að draga
snöggar ályktanir [út frá sveiflum í
dánartíðni]. Til dæmis hafa margir
dáið í Svíþjóð í elsta aldurshópnum [í
faraldrinum]. Það þarf hins vegar að
sjá tölurnar fyrir allt árið til að sjá
hvort þeir hafi dáið aðeins fyrr en
þeir hefðu annars gert. Við sjáum
það hér heima að dánartíðnin eykst
um háveturinn. Hún getur þá verið
undir væntingum næstu mánuði.“
Dánartíðnin lækkar hjá elsta fólkinu
 Færri 70 ára og eldri létust á Íslandi fyrstu 33 vikur ársins en á sama tímabili á árunum 2017-19
 Þá hefur andlátum á landinu fækkað  Fv. sóttvarnalæknir segir þróunina innan vikmarka
Þróun vikulegrar dánartíðni eftir aldurshópum árin 2017 til 2020
Fjöldi látinna í viku hverri, 10 vikna hlaupandi meðaltal
20
15
10
5
2017 2018 2019 2020
Heimild: Hagstofa Íslands
jan. feb. mars apríl maí júní júlí ágúst sept. okt. nóv. des.
70 ára og eldri:
30 til 69 ára:
Haraldur
Briem
6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. SEPTEMBER 2020
Sundaborg 7-9 | 104Reykjavík | Sími 511 4747 | www.northwear.is
Starfsmannafatnaður
Einkennisfatnaður
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Ferðamála-, iðnaðar- og nýsköp-
unarráðherra segir ljóst að stjórn-
völd þurfi á ýmsum sviðum að gera
betur í að stytta málsmeðferðar-
tíma. Að tillögu hennar ráðuneytis
hafi verið ákveð-
ið að veita hluta
af fjármagni
fjárfestingar-
átaks ríkisstjórn-
arinnar, sem
samþykkt var á
Alþingi í lok
mars, til Skipu-
lagsstofnunar til
að auka afkasta-
getu í máls-
meðferð fram-
kvæmda við flutningskerfi raforku.
Í skriflegu svari við fyrirspurn
Morgunblaðsins um það hvað ráðu-
neytið sé að gera til að liðka fyrir at-
vinnu- og verðmætaskapandi verk-
efnum til að mæta erfiðleikum
vegna kórónuveirufaraldursins seg-
ir ráðherrann, Þórdís Kolbrún R.
Gylfadóttir, að stærstu verkefnin
hafi lotið að nýsköpun og ferðaþjón-
ustu. Af nýsköpunarverkefnum
nefnir hún Kríu, hvatasjóð fyrir vísi-
fjárfestingar, stórhækkuð framlög í
Tækniþróunarsjóð og auknar íviln-
anir vegna rannsókna- og þróunar-
verkefna fyrirtækja.
Raforkukerfið eflt
Í ferðaþjónustunni nefnir hún
mikið markaðsátak og aukið fjár-
magn til Framkvæmdasjóðs ferða-
mannastaða. „Ég er þeirrar skoð-
unar að viðsnúningur ferðaþjónustu
muni gegna lykilhlutverki í við-
spyrnu efnahagslífsins í kjölfar
covid-19.“ Þórdís rifjar upp að mikið
átak standi yfir við að efla flutnings-
og dreifikerfi raforku, bæði sem við-
bragð vegna óveðurs síðastliðinn
vetur og sem hluti af fjárfestinga-
átaki ríkisstjórnarinnar vegna kór-
ónuveirufaraldursins. Verkefnin séu
til þess fallin að renna sterkari stoð-
um undir atvinnustarfsemi sem
treystir á öruggan aðgang að raf-
orku.
„Ríkisstjórnin setti einföldun leyf-
isveitingaferla vegna framkvæmda
við flutningskerfi raforku mjög
skýrt á dagskrá í stjórnarsáttmál-
anum. Að því er nú unnið á vettvangi
umhverfisráðuneytisins og ég hef
vonir um að niðurstaðan verði til
bóta varðandi verkefni á því sviði.“
Ráðherra bætir því við að hún hafi
beitt sér fyrir því að stórlega van-
fjármögnuð vilyrði um endur-
greiðslur vegna kvikmyndafram-
leiðslu yrðu fjármögnuð en góð
virkni endurgreiðslukerfisins gegni
lykilhlutverki í að nýta áfram dýr-
mæt tækifæri Íslands á því sviði.
Ekki óeðlilegar tafir
Tekur Þórdís fram, varðandi leyf-
isveitingar, að ekki séu vísbendingar
um að óeðlilegar tafir hjá undir-
stofnunum hennar, það er að segja
Orkustofnun og Ferðamálastofu,
standi atvinnu- og verðmætaskap-
andi verkefnum fyrir þrifun. Það
gildi meðal annars um fyrirhugaða
verksmiðju Íslenska kalkþörunga-
félagsins í Súðavík, en komið hefur
fram að það verkefni hafi tafist
vegna seinagangs í leyfisveitinga-
ferli.
Segir Þórdís að Orkustofnun muni
þar vera innan marka og hafi sér vit-
anlega ekki sætt gagnrýni af hálfu
framkvæmdaraðila.
Þarf að flýta
meðferð mála
 Áhersla á nýsköpun og ferðaþjónustu
Þórdís Kolbrún
R. Gylfadóttir