Morgunblaðið - 10.09.2020, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. SEPTEMBER 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Heimurinnstendurframmi fyr-
ir gríðarlegum efna-
hagsvanda sem ekki
sér fyrir endann á. Í
Morgunblaðinu í
gær var til að
mynda rætt við Lee
Buchheit, sem um
árabil hefur aðstoðað ríki í
skuldavanda og Íslendingar
kannast við vegna ólögmætra
krafna sem Ísland tókst á við fyr-
ir um áratug. Buchheit benti á,
sem þarf ekki að koma á óvart, að
mörg ríki stæðu frammi fyrir al-
varlegum skuldavanda vegna
kórónuveirufaraldursins.
Þrátt fyrir aðgerðir vegna far-
aldursins sem hafa kostað ríkis-
sjóð Íslands háar fjárhæðir og
dregið úr landsframleiðslu með
tilheyrandi vanda fyrir atvinnu-
stig og velferð almennings, er út-
litið hér á landi á margan hátt
mun betra en víða. Ríkissjóður
hér á landi skuldaði mun minna
en þekkist víða í þeim löndum
sem við berum okkur saman við,
að ekki sé talað um öll hin, gjald-
eyrisforðinn er sterkur og undir-
liggjandi efnahagur sömuleiðis
þó að brestir leyni sér ekki, eink-
um í ferðaþjónustu sem á síðustu
árum hefur orðið mikilvæg at-
vinnugrein.
Ólíkt ýmsum öðrum löndum
hafa Íslendingar þess vegna
ástæðu til að ætla að þegar hægt
verður að koma böndum á kór-
ónuveiruna og hjól atvinnulífs
heimsins fara að snúast á eðlileg-
um hraða, muni atvinnu- og efna-
hagslíf hér á landi taka vel við sér
og landið þrátt fyrir allt verða til-
tölulega lítið skuldsett.
Þetta er mikilvægt að hafa í
huga í því svartnætti sem oft ein-
kennir umræðuna um þessar
mundir, sem von er. En það er
ekki síður mikilvægt að nota tím-
ann nú vel til að búa landið undir
það að geta risið hratt þegar
ástandið lagast og
sömuleiðis til að
draga sem mest úr
högginu á meðan
ástandið varir.
Ýmsar vísbend-
ingar eru um að
verk sé að vinna í
þessum efnum. Hér
var í gær bent á að
leyfisveitingamál atvinnulífsins
stæðu uppbyggingu fyrir þrifum,
ekki endilega vegna þess að
starfsleyfi eða önnur nauðsynleg
leyfi fengjust ekki, heldur fyrst
og fremst vegna þess að það get-
ur tekið óratíma að fá afgreiðslu
mála.
Annað þessu tengt kom fram í
viðtali í Viðskiptamogganum í
gær þar sem rætt var við fram-
kvæmdastjóra fyrirtækisins
Hreint ehf., sem sagði að helsti
galli rekstrarumhverfisins hér á
landi lægi í „sívaxandi afskiptum
hins opinbera og íþyngjandi ráð-
stöfunum sem streyma þaðan“.
Undir þetta geta eflaust flestir
stjórnendur fyrirtækja tekið.
Regluverk verður sífellt flóknara
með tilheyrandi kostnaði fyrir
fyrirtækin en auk þess með til-
heyrandi kostnaði fyrir ríkið,
sem á endanum lendir einnig á
atvinnulífinu í landinu. Í orði
kveðnu má segja að ríkisvaldið
taki undir þetta, meðal annars
með áformum um einföldun
regluverks. Það hefur þó fjarri
því skilað þeim árangri að at-
vinnulífið upplifi minna reglu-
verk og eftirlit.
Ríkisvaldið verður að ganga
ákveðið og hratt til verks og
bæta rekstrarumhverfi atvinnu-
lífsins að þessu leyti og einnig
með lækkun skatta til að auð-
velda fyrirtækjum að ráða fólk til
vinnu og fjárfesta í nýjum at-
vinnutækifærum. Takist vel til í
þessum efnum mun það draga úr
neikvæðum áhrifum faraldursins
og örva batann þegar ytri að-
stæður verða hagfelldar á ný.
Ísland stendur
tiltölulega vel en
með réttum aðgerð-
um má ná mun betri
árangri til skemmri
og lengri tíma}
Sterk staða Íslands
Sigríður And-ersen alþing-
ismaður fjallaði um
einkarekstur í heil-
brigðiskerfinu og
tengdi við kórónu-
veirufaraldurinn í
grein í Viðskiptablaðinu í liðinni
viku. Hún benti á að einkaaðilar
hefðu skipt sköpum í baráttunni
við veiruna, bæði hér á landi og
erlendis, og sagði að því yrði
vart trúað að enn væru til þeir
sem eftir þennan faraldur sæju
ekki hversu mikilvægt framtak
einkaaðila væri í heilbrigðis-
málum.
Þá sagði Sigríður að Land-
spítalinn hefði tekið ákvörðun
um að „fresta valkvæðum“ að-
gerðum til þess að vera í stakk
búinn til að takast á við holskeflu
innlagna vegna veirunnar. Spít-
alinn undirbjó þó þessa frestun
með því að keyra
skurðstofur á fullt
stím, með tilheyr-
andi álagi á starfs-
fólk, og freista þess
þannig að vinna nið-
ur biðlista. Á sama
tíma standa fullkomnar skurð-
stofur úti í bæ sem hefði mátt
semja við um að halda áfram að
vinna verkin sem spítalinn sá sér
ekki fært að vinna. Það má heita
með ólíkindum að menn hafi ekki
leitað eftir samstarfi á þessu
sviði eins og var gert með rann-
sóknarstarfsemina.“
Þrátt fyrir að taka megi undir
að baráttan við veiruna ætti að
sýna fram á mikilvægi einka-
rekstrar á heilbrigðissviði er því
miður fátt sem bendir til að af-
staða heilbrigðisráðuneytisins
íslenska hafi breyst til hins betra
í þessum efnum, nema síður sé.
Efasemdir um
einkarekstur á
heilbrigðissviði
valda miklu tjóni}
Einkarekstur og veirufaraldur
Þ
að er dapurt að sjá hvernig æðstu
embættismenn þjóðkirkjunnar,
með biskupinn sjálfan í broddi
fylkingar, ala á upplausn og
sundrungu trúbræðra sinna og
-systra. Seint hefði ég trúað því að ég ætti
eftir að sjá frelsarann Jesú Krist með varalit,
kinnalit og brjóst. Sjálf þjóðkirkjan hefur
blásið til auglýsingaherferðar þar sem sú
mynd sem dregin er upp af frelsaranum sær-
ir og hryggir marga þá sem trúa í einlægni á
hann.
Jesús breiddi út faðminn og elskaði alla
jafnt. Samtímaheimildir eru til um hann.
Þess vegna er undarlegt að því skuli jafnvel
hafa verið fleygt að Jesús sé hugarburður og
hafi aldrei verið til. Það var hann, alveg eins og heim-
spekingarnir Platon og Sókrates, sem þó voru uppi
mörgum öldum fyrir Krists burð, og speki þeirra enn í
dag kennd við alla virtustu háskóla heims.
Að staða kirkjunnar sé orðin svo veikburða að bisk-
upinn sjálfur samþykki að ráðast í auglýsingaherferð
fyrir kirkjuna sem byggist á skopmynd af Jesú er ólýs-
anlegt með öllu. Við sem trúum á Guð vitum að Jesús er
sonur hans. Mér var kennt að virða kristna trú, virða
kirkjur og trúartákn, virða presta og annað starfsfólk
kirkjunnar og að ég ætti að hegða mér í
samræmi við kærleiksboðskap kristinnar
trúar.
Mér finnst eins og þjóðkirkjan sé að reyna
að þvinga upp á mig þeirri sýn að Jesús
Kristur hafi verið „alls konar“. Fallist ég
ekki á slíkt hljóti ég að vera vond manneskja
sem skilur ekki inntak kærleikans. Það sem
hér er á ferð er innræting sem hefur ekkert
með kristna trú að gera.
Ég horfi á þessa nýjustu áróðursteikningu
þjóðkirkjunnar og velti fyrir mér hvílíkt
dómgreindarleysi hljóti að ráða för hjá bisk-
upi Íslands og starfsfólki biskupsstofu. Boð-
un kirkjunnar á að vera almenn, ekki sér-
tæk. Til hvers þarf að ráðast að trúarvitund
fólks með þessum hætti og um leið brjóta niður þá
ímynd sem Jesús Kristur hefur haft í huga flestra
þeirra sem telja sig kristinnar trúar? Hvaða markmið
og tilgangur er hér að baki? Hvernig á það að þjóna
kristni að efna til ófriðar og illdeilna sem hér er gert?
Hér er biskup einungis að færa óvinum kirkjunnar vopn
í hendur. Hún er að skemmta skrattanum.
Mér finnst þetta rangt og lái mér hver sem vill.
Inga Sæland
Pistill
Biskup skemmtir skrattanum?
Höfundur er alþingismaður og formaður Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Munurinn á milli ís-lenskra karla ogkvenna á aldrinum 25til 34 ára, sem eru án
framhaldsmenntunar, fer enn vax-
andi samkvæmt nýjum samanburði
OECD. Á seinasta ári höfðu 13%
kvenna í þessum aldurshópi ekki
lokið námi eftir grunnskóla. Þetta
hlutfall meðal kvenna hér á landi
hefur minnkað jafnt og þétt á um-
liðnum árum. Það var 15% fyrir
tveimur árum en 24% fyrir áratug,
þegar sá hópur kvenna sem var án
framhaldsmenntunar var jafn stór
og hópur karla er í dag sem ekki
hafa lokið námi eftir grunnskóla.
Hlutfall kvenna án framhalds-
menntunar hér á landi er nú orðið
t.a.m. örlítið lægra en í Svíþjóð þar
sem 14% kvenna á þessum aldri
hafa eingöngu lokið grunn-
skólanámi og í Noregi þar sem það
á við um 15% kvenna í þessum ald-
urshópi.
Staða íslenskra karla er sem
kunnugt er mun verri, brottfall
drengja úr framhaldsskóla er mun
meira en stúlkna og óvíða í Evrópu
eru hlutfallslega jafn margir karlar
á þessum aldri án framhaldsmennt-
unar og hér á landi.
Árið 2009 hafði um þriðjungur
íslenskra karla 25 til 34 ára eða 33%
ekki lokið námi eftir grunnskóla og
hefur hlutfallið því lækkað um níu
prósentustig á seinasta áratug en
staðan hefur lítið breyst á seinustu
árum. Hlutfall karla á þessum aldri
sem eru án framhaldsskólamennt-
unar var 24% á árinu 2017 og það
hlutfall stóð óbreytt á síðasta ári.
Gjáin á milli íslenskra karla og
kvenna hefur því breikkað í 11 pró-
sentustig.
Tölur fyrir Danmörku og Nor-
eg eru þó ekki mjög frábrugðnar Ís-
landi en í báðum löndum eru 20%
karla á þessum aldri án framhalds-
menntunar og hlutfallið er 18% í
Svíþjóð en 10% í Finnlandi.
Í umfjöllun menntamálaráðu-
neytisins um fyrri athuganir OECD
hefur komið fram að munurinn á
milli kynjanna er óvíða jafn mikill
og hér á landi og hann fer vaxandi
eins og áður segir. Vissulega hefur
körlum sem ekki hafa lokið fram-
haldsskóla þó fækkað yfir lengra
tímabil eins og fyrr segir.
Þessar upplýsingar má lesa út
úr árlegri tölfræðiúttekt OECD um
menntamál í aðildarríkjunum,
Education at a Glance 2020, sem
kom út fyrr í þessari viku. Meðaltal
fólks á þessum aldri sem ekki hefur
lokið námi eftir grunnskóla var 17%
í fyrra í löndum OECD og 15% í
löndum innan Evrópusambandsins.
Nokkuð önnur mynd blasir við
ef skoðað er hversu stór hluti fólks
á aldrinum 25 til 34 ára hefur lokið
háskólanámi. Þá kemur á daginn að
47% Íslendinga í þessum aldurshópi
höfðu lokið einhverju námi á há-
skólastigi á seinasta ári, sem er yfir
meðaltali bæði meðal OECD-
landanna og í Evrópu.
Miklu stærra hlutfall kvenna
en karla á þessum aldri er með há-
skólamenntun eða 56% á móti 39%
karla. En hlutföllin hafa hækkað
mikið hjá báðum kynjum á seinustu
tíu árum.
Ef stærri aldurshópur, þ.e.a.s.
fólk á aldrinum 25 til 64 ára, er tek-
inn með í samanburði á háskóla-
menntun í löndum OECD og sjón-
um beint að þeim sem hafa lokið
bakkalárgráðu (BA, BSc eða BEd)
kemur á daginn að tæpur fjórð-
ungur Íslendinga á þessum aldri
hafði í fyrra lokið bakkalárgráðu og
hefur það hlutfall hækkað um þrjú
prósentustig á tveimur árum. Það
er langt yfir meðaltali OECD-
landanna (18%) og meðal ESB-
landa (15%). 18% voru með meist-
aragráðu hér á landi.
Gjáin milli kynjanna
fer enn stækkandi
Ljósmynd/Kristinn Ingvarsson
Alþjóðadagar í HÍ Staða menntamála í aðildarlöndum Efnahags- og fram-
farastofnunarinnar OECD er kortlögð í árlegri skýrslu sem komin er út.
Útgjöld til menntamála, þ.e. á
grunnskóla-, framhaldsskóla- og
háskólastigi, á Íslandi voru 5,8%
af vergri landsframleiðslu á
árinu 2017 og eru þau níundu
hæstu í samanburði milli OECD-
landanna skv. skýrslu OECD og
0,9 prósentustigum yfir með-
altalinu innan OECD. Bent er á í
umfjöllun um Ísland að á ár-
unum frá 2012 til 2017 jukust
útgjöld til skólastiganna í lönd-
um OECD að jafnaði um 1,3% á
ári en á Íslandi uxu útgjöldin að
meðaltali um 4,6% á ári á þess-
utímabili. Á sama tíma minnkaði
fjöldi nemenda lítillega að jafn-
aði og var því árlegur vöxtur út-
gjalda á hvern nemanda á Íslandi
4,8% yfir þetta tímabil. OECD
birtir líka samanburð á út-
gjöldum á hvern nemanda á öll-
um skólastigum umreiknað í
bandaríkjadali og leiðrétt m.t.t.
til kaupmáttar. Þar kemur fram
að útgjöldin hér voru yfir með-
altali OECD eða 13.819 dalir á
nemanda á árinu 2017.
Ísland í níunda sæti
ÚTGJÖLD TIL MENNTAMÁLA