Morgunblaðið - 24.12.2020, Blaðsíða 26

26 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. DESEMBER 2020
Eltak sérhæfir sig í sölu
og þjónustu á vogum
Bjóðum MESTA úrval
á Íslandi af smáum
og stórum vogum
Suðurlandsbraut 52
Sími 533 6050
www.hofdi.is
Óskum viðskiptavinum
okkar og landsmönnum
öllum gleðilegra jóla
og farsældar
á nýju ári
Starfsfólk
Höfða
fasteignasölu
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Breska ríkisútvarpið, BBC, hefur
fengið leyfi Umhverfisstofnunar til
að gera heimildamynd um íslenska
refinn í friðlandinu á Hornströndum.
Einkum verður myndað í Hornvík
og Hornbjargi af landi og með drón-
um. Leyfi er veitt gegn ákveðnum
skilyrðum, en gert er ráð fyrir fimm
manna teymi. Í því verður dr. Ester
Rut Unnsteinsdóttir, spendýravist-
fræðingur á Náttúrufræðistofnun,
sem annast vísindalega leiðsögn.
Ester Rut segir að stöðugur áhugi
erlends kvikmyndagerðarfólks hafi
verið á melrakkanum síðustu ár og
fari hann vaxandi.
Ráðgert er að heimildamynd BBC
verði tekin tekin upp í þremur
áföngum og byrjað með tveggja
vikna tímabili frá 12. mars til 12.
apríl, síðan yfir hásumarið og tökum
á að ljúka í september. Byrjað verði
á tökum yfir mökunartímann og
fylgst með lífsbaráttu refsins, fæðu-
öflun og hvort fæðan hafi breyst
samfara loftslagsbreytingum. Næst
verður fylgst með yrðlingunum þeg-
ar þeir fara á kreik og loks um
haustið þegar þeir fara að bera sig
að við fæðuöflun og undirbúa vet-
urinn.
Drónamyndir verða teknar áður
en fuglinn sest upp í björgunum og
eftir að hann fer. Um er að ræða
þáttaröð um rándýr á Norður-
slóðum.
Allir vilja fá nýja sögu
Ester segir að hún hafi undan-
farna mánuði verið með á sínu borði
umsóknir og fyrirspurnir frá fjórum
fyrirtækjum sem vilji kvikmynda
refinn og náttúrulífið á Horn-
ströndum. Nú sé útlit fyrir að tvö
þeirra fái leyfi til að mynda refinn í
sumar, en koma verði í ljós hvort
kórónufaraldurinn setji strik í reikn-
inginn.
Ester segir að síðasta áratuginn
hafi á annan tug heimildamynda og
þátta verið gerðar um líf íslenska
refsins á Hornströndum. Flestar
þeirra séu vandaðar, hafi verið sýnd-
ar víða og vakið athygli. Undanfarið
hafi verið sýndir þættir undir heit-
inu „Stormborn“ m.a. í Skotlandi og
Noregi og þar sé þáttur íslenska
refsins mjög sterkur.
Ester Rut segir að erlenda kvik-
myndafólkið spyrji gjarnan sömu
spurninganna og allir vilji fá nýja
sögu, sem ekki hafi verið notuð áður.
Það geti verið snúið, en hins vegar
fari refurinn oft út fyrir handritið og
vanir kvikmyndagerðarmenn séu þá
fljótir að nýta sér þá þræði. Flestar
myndanna byggi á því að fylgjast
með lífsbaráttu refsins í eitt ár við
oft óvægin skilyrði á Hornströndum.
Fylgst með Ester frá 2009
Sjálf hefur Ester Rut nokkuð ver-
ið í sviðsljósinu. Þannig hefur þýsk-
ur kvikmyndagerðarmaður líka
beint myndavélinni að því fólki sem
umgengst og rannsakar tilteknar
tegundir. Hann hafi m.a. fylgst með
vinnu Esterar með refnum frá 2009
og safnað efni sem hún reiknar með
að verði tilbúið fljótlega.
Á annan tug þátta um refinn
 Vaxandi áhugi á að mynda náttúrulífið á Hornströndum  Vísindamaðurinn
fær líka athygli  BBC með leyfi til að vinna efni í heimildarmynd á þessu ári
Ljósmynd/Ester Rut
Heimskautarefir Fallegir og forvitnir yrðlingar, nánast samlitir urðinni skammt frá greninu í Hornvík.
Á Hornströndum Ester Rut hefur verið tíður gestur í friðlandinu síðustu ár,
ýmist til að rannsaka refinn eða með erlendu kvikmyndagerðarfólki.
Ljósmynd/Cristian Gallo
Á sama tíma og stofnvísitala þorsks
er á niðurleið berast jákvæð tíðindi
af yngstu árgöngum þorsksins.
Þannig mældist árgangurinn frá
2019 vel yfir meðalstærð í haustralli
og fyrsta mæling á yngsta árgangi
þorsksins er sú hæsta frá upphafi
mælinga 1996. Guðmundur Þórðar-
son, sviðsstjóri botnsjávarsviðs á
Hafrannsóknastofnun, segir að þess-
ar niðurstöðu gefi góðar vonir. Hafa
verði þó í huga að brugðið geti til
beggja vona og mjög oft minnki ár-
gangar frá fyrstu mælingu.
Eins og fram kom í Morgunblað-
inu í gær hefur stofnvísitala þorsks
lækkað töluvert frá árinu 2017 þegar
hún mældist sú hæsta frá upphafi
haustmælingarinnar og er nú svipuð
því sem hún var árin 2008-2009. Guð-
mundur segir að lækkun í vorralli
2020 hafi þótt óeðlilega mikil. Lækk-
unin í nýafstöðnu haustralli sé ekki
eins mikil, en samt sé um lækkun að
ræða.
Fæða þorsks að hausti er fjöl-
breytt og mismunandi milli stærðar-
flokka. Á árunum 1996-2002 var
loðna mikilvægasta fæðutegundin
hjá 26-85 sentimetra þorski en hlut-
deild hennar hefur minnkað mikið á
síðari árum. Í ár var hlutdeild loðnu í
fæðu 26-85 sm þorsks þó hærri en
árin 2012-2019. Í ár fannst loðna
einkum í mögum þorsks djúpt norð-
vestur og norður af landinu.
Hlutdeild rækju í fæðu var lítil en
hún hefur verið mikilvæg fæða sér-
staklega hjá 26-85 sm þorski. Hjá 56-
85 sm þorski hefur ísrækja oft verið
algeng fæða en lítið var af henni í
þorskmögum í ár. Uppistaða fæðu
þorsks stærri en 85 sm er fiskbráð
eins og síld og kolmunni. Af annarri
fæðu þorsks má helst nefna ljósátu,
kambhveljur, síli og ýsu.
Þorskur er yfirleitt innan við 1%
af fæðu 26-85 sm þorsks í október en
er aftur á móti að meðaltali 4,6% af
fæðu 86-115 sm þorsks. Í ár var
þetta hlutfall 9,2% sem er yfir meðal-
tali. aij@mbl.is
Yngstu árgangar
gefa góðar vonir
 Fæða þorsks fjölbreytt og mismunandi
Farið verður í öfluga loðnuleit og
mælingar á stofninum strax upp úr
áramótum. Bæði hafrannsóknaskip-
in, Árni Friðriksson og Bjarni Sæ-
mundsson, fara í verkefnið en einnig
veiðiskipin Ásgrímur Halldórsson
SF, grænlenska skipið Polar Amaroq
og Aðalsteinn Jónsson SU, en það
skip er vel búið tækjum til bergmáls-
mælinga og greiningar á gögnum.
Ráðgert er að fara út strax 4. jan-
úar, en það ræðst af veðri. Byrjað
verður að mæla samtímis úti fyrir
Vestfjörðum, út af Héraðsdýpi og
einnig um miðbik leitarsvæðisins.
Guðmundur Óskarsson, sviðsstjóri
uppsjávarsviðs á Hafrannsókna-
stofnun, segir að miðað sé við að gera
tvöfalda mælingu, þ.e. að skipin fari
tvisvar yfir leitarsvæðið. Verkefnið
taki þá 7-8 daga, en umfangið verði
metið í ljósi veðurs. Hann segir að
vonandi verði hægt að komast yfir
allt svæðið úti fyrir Vestfjörðum þar
sem hafís hamlaði mælingum í leið-
angri fyrr í mánuðinum.
Þá munu skip á leið frá Austfjarða-
höfnum á kolmunnaveiðar suður af
Færeyjum eða vestur af Bretlands-
eyjum svipast um eftir loðnu við land-
grunnskantinn austur af landinu.
Annar leiðangur í febrúar
Guðmundur segir miðað við að fara
í annan loðnuleiðangur í byrjun febr-
úar. Hann verði skipulagður er nær
dregur, m.a. í ljósi niðurstaðna úr
fyrri leiðangrinum og einnig upplýs-
ingum frá t.d. norskum veiðiskipum.
Þau verða þá væntanlega byrjuð að
veiða úr 22 þúsund tonna loðnukvóta
sem gefinn hefur verið út.
Loðnuleiðangrarnir eru skipulagð-
ir af Hafrannsóknastofnun og verða
þrír sérfræðingar frá stofnuninni um
borð í hverju veiðiskipi. Verkefnin
eru fjármögnuð með 120 milljóna
króna aukaframlagi sem sjávar-
útvegsráðherra greindi frá í síðustu
viku og var samþykkt við þriðju um-
ræðu um fjárlög. aij@mbl.is
Öflug leit
að loðnu í
ársbyrjun
 Tvö rannsóknaskip
og þrjú veiðiskip