Morgunblaðið - 31.12.2020, Blaðsíða 35

35
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. DESEMBER 2020
Þjóðgarður Fallegt var um að litast á Þingvöllum um hátíðirnar og nokkrir gestir sáust þar á ferli framhjá Þingvallabænum og kirkjunni.
Steinar Garðarsson
Á aðventunni
varð skelfileg
eyðilegging á
Seyðisfirði, aur-
skriður í kjölfar
mikilla rigninga
hafa valdið stór-
kostlegu eigna-
tjóni og má það
kallast mildi að
ekki varð mann-
tjón. Samkvæmt
skýrslu á vef Stjórnarráðsins
um hnattrænar loftslags-
breytingar og áhrif þeirra á
Íslandi frá því í júlí 2008 kem-
ur fram á blaðsíðu 11 í kafla
1.2.3 að úrkomubreytingar
verða miklar. Þar segir m.a.:
„Á norðlægum svæðum fellur
meiri úrkoma en fyrr sem
rigning, en minni sem snjór.
Mjög víða hefur helliregn auk-
ist, jafnvel á svæðum þar sem
dregið hefur úr heildar-
úrkomu.“ Á síðu 34 í sömu
skýrslu segir um úrkomu á Ís-
landi: „Langtímamælingar
virðast gefa til kynna að úr-
koma aukist um 4 til 8% við
hlýnun um 1°C.“
Því miður hefur mannkyn-
inu ekki gengið vel að snúa
þróun hitastigs á jörðinni til
betri vegar. Sífellt fleiri hita-
met eru slegin og afleiðingin
fyrir okkur hér á Íslandi er
aukin úrkoma með aukinni
hættu á skriðuföllum eins og
þeim sem urðu á Seyðisfirði
fyrir jól.
Þegar horft er á myndirnar
og farveg Búðará
slær því niður í
hugann hvort að
nýta mætti smá-
virkjanir til að
draga úr hættu á
skriðuföllum sem
þessum. Hugs-
anlega mætti
veita vatni úr
hlíðum sem þess-
ari í lón til að
þurrka þær upp
og slá tvær flugur
í einu höggi og
byggja flóðvarnir að hluta á
því að virkja vatnið sem hætt-
an stafar af.
Á vef Orkustofnunar er að
finna skýrslu sem Vatnaskil
vann fyrir stofnunina um kort-
lagningu smávirkjanakosta á
Austurlandi. Þar er einn af
möguleikunum fyrir Seyð-
isfjarðarkaupstað Búðará, þar
sem hægt er að virkja 326 m
fallhæð. Rennslið er ekki mjög
mikið en þessi fallhæð er und-
irstaða þeirra ofurkrafta sem
ollu svo miklu tjóni. Þó að
uppsett afl sé ekki mikið gæti
verið til þess vinnandi að
virkja ár sem þessa, ef það
getur samhliða þurrkað upp
hlíðar sem annars geta farið af
stað þegar mikið rignir.
Eftir Erlu
Björk Þor-
geirsdóttur
» Geta smávirkj-
anir komið í veg
fyrir skriðuföll?
Erla Björk
Þorgeirsdóttir
Höfundur er fram-
kvæmdastjóri verkfræðistof-
unnar Afls og orku.
Skriðuföll og
smávirkjanir
Okkur hefur
sennilega sjald-
an verið það
jafnljóst og á
þessu erfiða ári
2020, sem við
getum vart beð-
ið eftir að
kveðja, að ekk-
ert er í veröld-
inni víst. Ársins
verður helst
minnst í sögubókum fyrir
baráttu mannkyns við skæð-
an heimsfaraldur, þann
versta í meira en öld, og fyr-
ir upphaf dýpstu efnahags-
kreppu síðari tíma sem
beina afleiðingu af heimsfar-
aldrinum. Við Íslendingar
höfum ekki farið varhluta af
þessu ástandi þar sem hrikt
hefur í grunnstoðum efna-
hagslífsins og tilveran hefur,
að því er virðist, staldrað ör-
lítið við. Við erum hins veg-
ar orðin vön því að takast á
við áföll og breytingar og
þjóðin hefur síðustu mán-
uðina sýnt einstaka aðlög-
unarhæfni og samstöðu sem
ber vott um heilbrigða þjóð-
arsál.
Erfið staða í árslok
Í ljósi þess að faraldurinn
hefur verið erfiðari við að
eiga og varað lengur en
reiknað var með hafa efna-
hagsspár þróast til neikvæð-
ari vegar. Samdráttur hefur
verið meiri í ár en útlit var
fyrir á vormánuðum og bú-
ast má við hægari efnahags-
bata á næsta ári en vonir
höfðu staðið til. Flestir geir-
ar atvinnulífs-
ins hafa fundið
verulega fyrir
áhrifum af sam-
drættinum, sem
hefur verið um-
talsverður í út-
flutningi, sér-
staklega
ferðaþjónustu
en einnig í
orkusæknum
iðnaði. Vel
heppnaðar að-
gerðir í hag-
stjórn, sem haldið hafa uppi
fjárfestingarstiginu í hag-
kerfinu, hafa þó dregið úr
áhrifum samdráttar í fram-
leiðsluiðnaði og bygging-
ariðnaði, sem verður engu
að síður að teljast verulegur.
Störfum hefur fækkað mjög
og atvinnuleysi er nú í sögu-
legum hæðum. Þá eru ótalin
þau beinu og óbeinu áhrif
sem faraldurinn hefur haft á
heilsu og hag landsmanna.
Staðan hefur því sjaldan
verið svartari, en hvað boðar
nýárs blessuð sól?
Jákvæð teikn á lofti
Jákvæðu fréttirnar eru
þær að farsóttir eru tíma-
bundið ástand og samfélög
og hagkerfi rísa jafnan upp
að loknu slíku tímabili með
kröftugum hætti. Hið litla
og fremur einsleita íslenska
hagkerfi er viðkvæmara en
flest önnur fyrir þeim miklu
áföllum sem átt hafa sér
stað á árinu. Af sömu rótum
getum við vænst þess að við-
spyrnan kunni af þessum
sökum að verða hraðari á Ís-
landi en víða annars staðar
þegar veiran gefur eftir og
við náum aftur vopnum okk-
ar. Þá eru bólusetningar til
varnar veirunni að hefjast
sem gefa góð fyrirheit um
framhaldið. Þótt það glitti í
ljósið við enda ganganna
skulum við engu að síður
stilla væntingum í hóf um
skjót umskipti. Allt hefur
sinn tíma, þótt öll séum við
orðin óþreyjufull og lang-
þreytt á stöðunni. En teikn-
in eru sannarlega jákvæð,
höldum áfram einbeiting-
unni og þá mun okkur farn-
ast vel.
Bylgja nýsköpunar
Gleymum því heldur ekki
að áföll í efnahagslífi leiða
gjarnan af sér bylgjur ný-
sköpunar, sem hefur sann-
arlega fengið aukna og verð-
skuldaða athygli á árinu.
Hugverkaiðnaður – fjórða
stoðin – sem er nú þegar
orðin öflug stoð í gjaldeyr-
isöflun þjóðarbúsins, er
grunnur að auknum stöð-
ugleika og hagvexti til fram-
tíðar. Ekki þarf að fjölyrða
um að við munum áfram
byggja á sterkum en sveiflu-
kenndum stoðum sjávar-
útvegs, orkusækins iðnaðar
og ferðaþjónustu, en nú sem
aldrei fyrr þurfum við að
leggjast á eitt við að skapa
nýjar útflutningsgreinar og
aukin verðmæti með ný-
sköpun sem byggist á ótak-
mörkuðum auðlindum, hvort
sem það er af nýjum rótum
eða í rótgrónum greinum.
Fjórða stoðin mun skapa
verðmæt störf sem við þurf-
um svo nauðsynlega á að
halda. Þrátt fyrir erfiða
stöðu er jarðvegur nýsköp-
unar frjór og uppskeran
kann að verða ríkuleg ef rétt
er á spilum haldið.
Tími endurreisnar
Senn kemur sá tíma-
punktur að við hefjum end-
urreisnina og snúum saman
vörn í sókn. Telja má ljóst
að hagkerfið sem kemur út
úr faraldrinum verði annað
en það sem var fyrir. Þróun
sem þegar var hafin hefur
orðið mun hraðari vegna
faraldursins og tæknilausnir
hafa gert okkur kleift að
halda úti eins hefðbundnu
samfélagi og unnt er í ljósi
aðstæðna. Höfum það í huga
þegar við hefjumst handa
við að reisa við efnahaginn.
Þegar við nú kveðjum árið
þar sem væntumþykja var
helst sýnd með því að halda
sig fjarri eða í gegnum staf-
ræna miðla í stað hefðbund-
inna vinafunda eða faðmlaga
skulum við taka með okkur í
veganesti fyrir nýja árið
samstöðuna, framfarirnar og
þær góðu hugmyndir sem
urðu til á þessum for-
dæmalausu tímum. Sá lær-
dómur mun nýtast okkur vel
í þeim mikilvægu verkefnum
sem við ætlum að takast á
við og leysa.
Eftir Árna
Sigurjónsson » Senn kemur sá
tímapunktur að
við hefjum endur-
reisnina og snúum
saman vörn í sókn.
Árni Sigurjónsson
Höfundur er formaður
Samtaka iðnaðarins.
Koma tímar, koma ráð