Lögmannablaðið - 2019, Blaðsíða 4

4 LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 02/19
„LANDSRÉTTAR MÁLIГ
Hinn 12. mars s.l. komst Mannréttindadómstóll Evrópu
að þeirri niðurstöðu að skipun dómara við Landsrétt
á árinu 2017 hafi ekki verið í samræmi við 6. gr.
Mannréttindasáttmála Evrópu. Mikið hefur verið rætt og
ritað um þennan dóm og sitt sýnist hverjum.
Stjórn Lögmannafélagsins sendi frá sér eftirfarandi ályktun
eftir uppkvaðningu dómsins: „Stjórn Lögmannafélags
Ísland beinir því til stjórnvalda að leysa úr þeirri réttaróvissu
sem leitt hefur af dómi Mannréttindadómstóls Evrópu í
máli nr. 26374/18. Jafnframt að ákvörðun um málskot til
yfirdeildar mannréttindadómstólsins verði ekki tekin nema að
undangengnu ítarlegu faglegu mati. Komi til málskots telur stjórn
Lögmannafélagsins mikilvægt að samhliða verði gripið til annarra
ráðstafana sem miði að því að tryggja skilvirkni Landsréttar sem
framast er kostur“.
Ákvörðun stjórnvalda um málskot til yfirdeildar mann­
réttindadómstólsins var tekin í apríl sl. og samkvæmt
fyrirliggjandi upplýsingum var málskotsbeiðni íslenska
ríkisins nýverið send dómstólnum. Fari svo að málið verði
tekið fyrir af yfirdeildinni, en sú ákvörðun ætti að liggja
fyrir innan nokkurra mánaða, getur biðin eftir endanlegri
niðurstöðu dómstólsins tekið allt upp í tvö ár.
Í ljósi framangreinds verður að teljast heldur bagalegt
að engar áætlanir séu til staðar um að tryggja skilvirkni
réttarins á meðan á ofangreindri vegferð stendur og vekur
viðbragðsleysi stjórnvalda þar að lútandi nokkra undrun.
Núverandi staða viðheldur ákveðinni réttaróvissu og kann
jafnvel að draga úr trú á dómskerfinu og þar með tilvist
réttarríkisins.
Þær raddir hafa þó einnig heyrst að þar sem dómar
mannréttindadómstólsins séu ekki bindandi að landsrétti
sé ástæðulaust til að bregðast sérstaklega við. Dómararnir
fjórir eigi að sitja áfram og taka þátt í dómstörfum enda
séu þeir löglega skipaðir. Jafnvel er talað um óskilgreinda
tegund óskapnaðar og aðför að fullveldi Íslands.
Slík hugsun getur verið varasöm. Okkur ber að þjóðar­
rétti skylda til að fara eftir dómsúrlausnum mann réttinda­
dómstólsins en með því virðum við mannréttindasáttmálann
sem settur er til stuðnings lýðræði í Evrópu allri og okkur
sjálfum til verndar. Ákvörðun um að hætta að fylgja
dómsúrlausnum mannréttindadómstólsins felur í sér
hættulegt fordæmi.
Hér á landi hefur ríkt almennur skilningur á hlutverki
Mannréttindadómstóls Evrópu. Íslenskir lögmenn og
dómarar hafa í sívaxandi mæli litið til dómafordæma
dómstólsins í störfum sínum og hefur vægi þeirra
dóma aukist. Almennt má segja að íslenskir dómstólar
beiti sáttmálanum í samræmi við dómaframkvæmd
mannréttindadómstólsins og hafa fordæmi dómstólsins
bæði beint og óbeint leitt til grundvallar réttarbóta í okkar
dómskerfi. Íslenska ríkið hefur sýnt það til þessa að það
hafi mikinn metnað til að draga lærdóm af fordæmum
dómstólsins. Breyting þar á kann að kalla á frekari
málarekstur í Strassborg.
Nauðsynlegt er hins vegar að bregðast við þeirri stöðu
sem nú er uppi í Landsrétti, sem mun, ef ekkert verður
að gert, leiða til óhóflegs málaálags með tilheyrandi töfum
á rekstri mála auk þeirra atriða sem áður er getið. Bæði
innan og utan réttarkerfisins hafa ýmsar hugmyndir verið
reifaðar sem leiðir til lausna og sem stjórnvöld hljóta að
gefa gaum að.
Í öllu falli þá gera lögmenn kröfu til þess að sem fyrst verði
gerðar ráðstafanir til að tryggja skilvirkni réttarins, hverjar
sem þær nákvæmlega verða. Bara ekki gera ekki neitt.
BERGLIND SVAVARSDÓTTIR LÖGMAÐUR
FORMAÐUR