Lögmannablaðið - 2019, Blaðsíða 26

26 LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 02/19
Sáttamiðlari er hlutlaus
Ýmis mál má leysa með sáttamiðlun s.s. viðskiptadeilur,
starfsmannamál, fjölskyldumál, erfðamál, nágrannadeilur
o.fl. Mál þurfa hins vegar ekki að innihalda réttarágreining
til þess að geta farið í sáttamiðlun. Það geta verið mál, sem
aðilar hafa hagsmuni af því að leysa úr án þess að lausnin
hafi tiltekin réttaráhrif t.d. samskiptaörðugleikar. Kostir
sáttamiðlunar eru fjölmargir. Sáttamiðlun getur sparað
gríðarlegan tíma í samanburði við dómsmál og að sama
skapi verið ódýrari kostur. Sáttamiðlun er sveigjanleg og
fullur trúnaður ríkir um það sem fer fram í sáttamiðlun.
Lilja segir hlutverk sáttamiðlara sé meðal annars að kafa
ofan í undirliggjandi ástæður ágreinings áður en farið
er í að finna lausnirnar. Það gerir hann m.a. í gegnum
spurningatækni, umorðun og speglun. Í samningaviðræðum
fara aðilar gjarnan beint í það að ákveða hver lausnin eigi
að vera án þess að skoða betur af hverju ágreiningurinn
kom upp.
Lilja segir það eðlilegt að lögmenn horfi fyrst og fremst
til dómstóla þar sem þeir gæta alltaf tiltekinna hagsmuna.
Hún bindur vonir við að aukin kennsla í sáttamiðlun í
laganámi hér á landi muni skila árangri en í dag er hægt
að velja áfanga í sáttamiðlun á meistarastigi við Háskólann
í Reykjavík og við Háskólann á Bifröst. Einnig er hægt að
fara í diplómanám við Háskólann á Bifröst í samningatækni
og sáttamiðlun.
Þróunin síðustu ár
Þegar Lilja fór að kynna fyrirtækið sitt, Sáttaleiðina, árið
2015, upplifði hún fljótlega að fáir vissu almennilega
hvað sáttamiðlun var eða hvernig hún virkaði. Í upphafi
þurfti því að útskýra grunnhugmyndina um sáttamiðlun
fyrir verðandi viðskiptavinum. Síðan þá hefur hins vegar
þónokkur vakning orðið m.a. vegna fræðslu um inntak
sáttamiðlunar sl. ár. Þá hefur innleiðing á sáttamiðlun í
barnalögunum haft gríðarleg áhrif á áhuga lögfræðinga og
lögmanna á sáttamiðlun. Áhugi lögmanna á sáttamiðlun
hefur því verið að aukast og þeir eru farnir að sjá tækifæri
í sáttamiðlun sem þeir kannski sáu ekki áður. „Það er
vissulega ólíkur þankagangur að baki því að reyna að sætta
mál með þessum hætti en að útkljá þau fyrir dómstólum.
Það getur verið viss togsteita í hagsmununum en þá er rétt
að hafa í huga að siðareglur lögmanna segja að lögmaður
verður fyrst og fremst að hugsa um hagsmuni skjólstæðings.
Þetta geta verið mun færri tímar í tímavinnu en að reka
dómsmál. Margir lögmenn reyna að sætta mál sem þeir
koma að t.d. með samningaviðræðum og með því að leggja
fram sáttatilboð. Það er hins vegar ekki það sama og að fara
í gegnum sáttamiðlunarferli þar sem aðilar setjast niður
með hlutlausum aðila sem leiðir þá í gegnum ákveðið ferli“.
Hjá fyrirtækjum er sáttamiðlun helst notuð í mannauðs­
málum en Lilja bendir á að tækifærin í sáttamiðlun
séu mun víðtækari fyrir fyrirtæki en bara hvað varðar
starfsmannamál. „Það eru mál sem koma upp innanhúss
sem þarf að leysa en síðan er hægt að nota sáttamiðlun