Lögmannablaðið - 2019, Blaðsíða 32

32 LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 02/19
ÓRÖKSTUDDAR
MÁLSKOSTNAÐAR­
ÁKVARÐANIR
Þegar vísað er til þess að málskostnaðarákvarðanir séu
ekki rökstuddar þá er átt við að ekki sé gerð grein fyrir
hvaða kostnað aðila er verið að bæta og á hvaða grundvelli
og svo að sama skapi hvaða kostnaður fæst ekki bættur.
Órökstuddar niðurstöður um málskostnað ganga gegn
meginsjónarmiðum varðandi efni og framsetningu nútíma
dómsniðurstaðna, þ.e.a.s. að þær niðurstöður eigi að
vera rökstuddar þannig að ekki sé um ógegnsæjar og
handahófskenndar ákvarðanir dómenda að ræða. Jafnframt
eru slíkar niðurstöður ekki í samræmi við gildandi lög og
rétt, svo sem skyldu dómenda til að rökstyðja niðurstöður
sínar, sbr. m.a. f­lið 1. mgr. 114. gr. laga um meðferð
einkamála nr. 91/1991.
Ákvarðanir um málskostnað eru jafnframt að meginstefnu til
dæmdar að álitum, sem má sjá á því að niðurstöður hlaupa
yfirleitt á tugum eða hundruðum þúsunda. Niðurstöður
eru því ekki grundvallaðar á nákvæmri krónutölu þess
kostnaðar sem fallið hefur til og talinn er að aðili eigi rétt á
að fá bættan. Þessi nálgun dómenda á niðurstöðu er einnig
SKÚLI SVEINSSON, LÖGMAÐUR
Sögulega og enn í dag eru
niðurstöður dómstóla varðandi
málskostnað í einkamálum að
meginstefnu til órökstuddar og
dæmdar að álitum. Afar sjaldgæft er
að um efnislegar og rökstuddar
niðurstöður sé að ræða en það hefur
þó helst komið fyrir í sérstökum
úrskurðum um málskostnað.
ekki í samræmi við meginsjónarmið um dómsniðurstöður,
þ.e.a.s. að ekki skuli dæma að álitum ef unnt er að leiða mál
til lykta með efnislegum og rökstuddum hætti á grundvelli
fyrirliggjandi gagna. Að ráða niðurstöðu máls til lykta
að álitum er aðeins neyðarúrræði sem dómendur geta
gripið til þegar ekki er unnt að komast að efnislegri og
rökstuddri niðurstöðu. Einungis á að dæma mál að álitum
ef ekki er yfir höfuð unnt að leiða fram niðurstöðu með
efnislegum hætti og í dag er það aðeins gert í algerum
undantekningartilfellum nema varðandi málskostnað.
Til að varpa frekara ljósi á þetta má benda á nýfallinn dóm
Landsréttar þar sem komist var að efnislegri niðurstöðu
varðandi málskostnað, sbr. Lrd. nr. 276/2019. Einnig má
benda á niðurstöðu Hæstaréttar í Hrd. nr. 341/2017, en þar
var efnislegri úrlausn héraðsdóms snúið og málskostnaður
dæmdur að álitum. Í báðum þessum málum var ákvörðun
um málskostnað skotið til æðri dóms á grundvelli úrskurðar
héraðsdóms.
Af hverju?
Skýringin er fyrst og fremst sú að engin efnisleg umfjöllum
er í raun um kostnað aðila við málarekstur fyrir dómstólum
þegar niðurstöðu málskostnaðar er ráðið með dómi.
Eins og þessu er hagað í dag þá leggja aðilar fram máls­
kostnaðarreikning samhliða því að þeir flytja málflutnings­
ræðu sína við aðalmeðferð. Lögmaður stefnanda fær því
oftast nær málflutningsreikning stefnda í hendur fyrst
eftir að hafa flutt fyrri málflutningsræðu sína. Aðilar fá
því í raun lítið sem ekkert tækifæri til að skoða þessa
málskostnaðarreikninga og þau gögn sem liggja þeim til
grundvallar og ekkert raunhæft tækifæri til að andmæla
þeim kostnaði sem gagnaðili gerir kröfu um að fá bættan.