Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2020, Qupperneq 82

Aðferð
Rannsóknarsnið og þátttakendur
Rannsóknin var framskyggn, lýsandi þversniðsrannsókn með
samanburði mælitækja og tvíteknum mælingum fyrir hluta
þátttakenda. Notað var hentugleikaúrtak og gögnum safnað
frá tveimur hópum. Í öðrum hópnum (n = 100) var fólk að
hea endurhæfingu á endurhæfingardeild Sjúkrahússins á
Akureyri á Kristnesi sem er fimm daga sólarhrings- og dag-
deild fyrir fullorðna. Innlagnir eru skipulagðar fyrir fram og
endurhæfingin einkennist af bæði hóp- og einstaklingsþjálfun,
allt eir eðli færniskerðingarinnar (Sjúkrahúsið á Akureyri,
2018). Í hinum hópnum (n = 79) var fólk með hjarta- og/eða
lungnasjúkdóma í viðhaldsþjálfun á HL-stöðinni á Akureyri.
Þjálfunin fer fram í nokkrum hópum á mismunandi erfiðleika-
stigi og hver um sig æfir tvisvar til þrisvar í viku (HL-stöðin
Akur eyri, e.d.). Valviðmiðin voru að vera 18 ára eða eldri,
skilja ritað íslenskt mál og vera fær um að svara spurninga-
listum án aðstoðar.
Gögnum var safnað með tveimur stöðluðum mælitækjum,
WHODAS 2.0 og SF-36v2-lífsgæðakvarðanum, sem bæði eru
spurningalistar. Að auki svöruðu þátttakendur átta bakgrunns-
spurningum um lýðfræðileg atriði og heilsufar. Öll gögn í
rannsókninni voru ópersónugreinanleg og við framkvæmd
rannsóknarinnar var farið með persónuupplýsingar og skrán-
ingu þeirra í samræmi við lög nr. 77/2000 um persónuvernd
og meðferð persónuupplýsinga. Sjúkrahúsið á Akureyri og
HL-stöðin veittu leyfi fyrir gagnasöfnuninni. Rannsóknin var
samþykkt af siðanefnd Sjúkrahússins á Akureyri (nr. 5/2014)
og tilkynnt til persónuverndar (nr. S6952/2014).
Mælitæki
WHODAS 2.0 var þýtt samkvæmt leiðbeiningum WHO um
þýðingu, bakþýðingu og álit rýnihópa. Tveir af höfundum
þessarar greinar þýddu listann úr ensku á íslensku og sú þýðing
var lögð fyrir fimm einstaklinga í endurhæfingu. Fjórir þeirra
mynduðu síðan rýnihóp með fyrsta höfundi þar sem skiljan-
leiki spurninganna var ræddur. Nokkrar ábendingar um upp-
setningu og orðalag komu fram og þau atriði voru lagfærð.
Síðan var listinn lagður fyrir og ræddur við tvo til viðbótar og
gerðu þeir ekki neinar athugasemdir. Listinn var þá bakþýddur
á ensku af fagaðila í endurhæfingu með gott vald á báðum
tungumálum. Ítarleg skoðun þýðendanna tveggja og saman-
burður ensku frumútgáfunnar við bakþýðinguna sýndi að
þessar tvær útgáfur rímuðu vel saman og því var íslenska þýð -
ingin talin tilbúin til prófunar.
SF-36v2-lífsgæðakvarðinn (útgáfa 2) (Ware og Gandek,
1998) er sjálfsmatskvarði fyrir heilsutengd lífsgæði fólks. Hann
inniheldur 36 spurningar sem deilast á átta undirkvarða: (1)
líkamleg virkni (e. physical functioning), (2) líkamlegt hlutverk
(e. role physical), (3) verkir (e. bodily pain), (4) almennt heilsu-
far (e. general health), (5) lífsþróttur (e. vitality), (6) félagsleg
virkni (e. social functioning), (7) tilfinningalegt hlutverk (e. role
emotional) og (8) geðheilsa (e. mental health). Mögulegur
stigaöldi er á bilinu 0–100 og fleiri stig endurspegla meiri
lífsgæði. SF-36v2 var þýddur árið 2003 og próffræðilegir eigin -
leikar þýðingarinnar hafa síðan verið rannsakaðir (Margrét
Eiríksdóttir, 2011).
Gagnaöflun
Gagnasöfnun fór fram frá desember 2015 til desember 2016.
Á Kristnesi var öllum sem uppfylltu valviðmiðin boðið að taka
þátt þar til 100 manns höfðu gefið vilyrði fyrir þátttöku. Hver
þátttakandi fékk umslag með spurningalistunum WHODAS
2.0 og SF-36v2 auk bakgrunnsspurninga og kynningarbréfs
um rannsóknina þar sem kom fram að með því að svara og
skila spurningalistunum hefði viðkomandi samþykkt þátttöku
í rannsókninni. Listunum var síðan skilað í lokuðu umslagi í
merktan kassa á deildinni. Á HL-stöðinni buðu sjúkraþjálfarar
stöðvarinnar þátttöku öllum sem uppfylltu valviðmiðin og af-
hentu þeim WHODAS 2.0 spurningalistann, bakgrunnsspurn-
ingar og upplýsingabréf samsvarandi því sem notað var á
Kristnesi. Tveimur til þremur vikum síðar var WHODAS 2.0
lagt aur fyrir þessa þátttakendur. Þeim var gefið kóðunar-
númer í upphafi sem tengiliður á stöðinni hélt utan um en
aðeins hann hafði aðgang að tengingu númeranna við nafna-
lista þátttakenda. Þannig var bæði hægt að fyrirbyggja rekjan-
leika listanna og para saman viðeigandi gögn eir tvær um -
ferðir. Í leiðbeiningum er viðkomandi beðinn að hugsa um
síðastliðna þrjátíu daga þegar hann svarar WHODAS 2.0
spurn ingalistanum og tekið fram að fólk sem ekki stundar
vinnu eða nám eigi ekki að svara spurningum í þeim flokki.
Tölfræðileg úrvinnsla
Hrátölum allra undirkvarða WHODAS 2.0 var umbreytt í
jafnbilakvarða samkvæmt leiðbeiningum frá WHO (WHO,
2010). Innri áreiðanleiki var reiknaður með Cronbachs-alfa
fyrir WHODAS 2.0 í heild og alla undirflokka þess. Áreiðan-
leiki endurtekinna mælinga var reiknaður með innanflokks-
Fylgnistuðli (e. intra class correlation, ICC; two-way mixed
effects model) fyrir undirkvarðana og mælitækið í heild.
fylgni stuðull Spearmans var notaður til að reikna fylgni milli
allra undirkvarða mælitækjanna WHODAS 2.0 og SF-36v2.
Út frá eðli spurninga innan undirkvarðanna og með hliðsjón
af niðurstöðum tveggja stórra erlendra rannsókna, með sam-
tals 2.160 þátttakendum í endurhæfingu (Moen o.fl., 2017,
Garin o.fl., 2010), var búist við að minnsta kosti meðalsterkri
fylgni (r > 4,0) 15 undirkvarða mælitækjanna tveggja, en veik-
ari eða ómarktækri fylgni annarra undirkvarða. Notað var
tölfræði forritið SPSS, útgáfa 23, og marktektarmörk sett við
p < 0,05.
Niðurstöður
Á Kristnesi voru aentir 100 listar og svarhlutfallið var 81%.
Á HL-stöðinni voru aentir 79 listar í fyrri umferð og svar-
hlutfall var 85% (n = 67). Samtals voru þátttakendur því 148.
Sextíu og órir þátttakendur (43%) svöruðu öllum spurn-
ingum listans og 48 til viðbótar svöruðu öllu nema spurning-
unum um vinnu og nám, 17 á Kristnesi og 31 á HL-stöðinni.
hafdís hrönn pétursdóttir, ragnheiður harpa arnarsdóttir og guðrún pálmadóttir
82 tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 96. árg. 2020