Stefnir - 01.02.1979, Blaðsíða 13

FRIÐRIK SOPHUSSON:
„öll þau þjóðfélög, sem við
þekkjum eru blönduð í þeim
skilningi, að einstaklingarnir
njóta alls staðar nokkurs frelsis,
en eru þó að meira eða minna
leyti háðir vilja annarra. Pað að
vera frjáls verður varla betur
skilgreint á annan hátt en að það
sé að vera óháður annarra geð-
þótta og vilja og geta framfylgt
eigin markmiðum. En þó að öll
þjóðfélög séu þannig blönduð,
þá er ekki sama hvernig blandan
er, og er það ástæðan til þess,
að þessi bók hefur verið rituð."
(Frjálshyggja og alræðishyggja,
bls. 200).
Útgáfa bókarinnar „Frjálshyggja
og alræðishyggja" markar á vissan
hátt tímamót í stjórnmálaritun hér á
landi. í fyrsta sinn setur íslenzkur
Höfundur á þakkir
og heiður skilið
fyrir framtakið
frjálshyggjumaður fram í heilli bók
hugmyndafræðileg viðhorf sín. Pað
hlýtur að teljast til stórtíðinda, þegar
Sjálfstæðismaður skrifar bók um
stjórnmálaleg grundvallaratriði þau,
sem Sjálfstæðisstefnan er reist á.
Frjálshyggjumenn hafa því fulla á-
stæðu til að hrópa „húrra“ eða
„heyr“ fyrir próf. Ólafi Björnssyni.
Framlag höfundar fyrr og nú.
„Frjálsbyggja og alræðishyggja“
hefur þegar orðið tilefni fjölda blaða-
greina og gagnrýni. í þessu greinar-
korni verður ekki reynt að meta vís-
indalega nákvæmni höfundar. Ekki
verður heldur reynt að gefa ritverk-
inu fræðilega einkunn. Tilgangurinn
er einungis sá, að benda á notagildi
bókarinnar í stjórnmálaumræðunum.
og gagnsemi hennar fyrir þann fjölda
ungra íslenzkra frjálshyggjumanna,
sem um langan aldur hafa ekki átt
neitt heilsteypt fræðirit á íslenzkri
tungu. Hér er um að ræða fræðslurit,
sem setur skoðanir og hugmyndir
þeirra í samhengi við alþjóðlegar
hreyfingar og stefnur. Fræðslurit,
sem gerir þeim kleift að standa föst-
um fótum í hugmyndafræði frjáls-
hyggjunnar.
Fáir, ef nokkrir, sjálfstæðismenn
hafa ritað jafnmikið um frjálshyggju
í stjórnmálum og hagfræði eins og
Ólafur Björnsson. í kandidatsritgerð
sinni, sem skráð var fyrir fjórum
áratugum við Kaupmannahafnarhá-
skóla tók hann svipuð málefni til
meðferðar. Allar götur síðan hefur
prófessor Ólafur verið boðberi frjáls-
hyggjunnar í íslenzkum stjórnmálum
og efnahagsmálum. Líklega gera fáir
sjálfstæðismenn sér ljóst, hve mikil
áhrif Ólafs Björnssonar á stjórnmál-
in voru í raun. Með greinum sínum,
ritgerðum og ræðum hafði hann að
sjálfsögðu áhrif, en ekki síður í um-
ræðum á bak við tjöldin innan
flokksins og þingflokksins, þar sem
hann hafði án efa veruleg áhrif á
forystumenn flokksins. Ólafur
Björnsson er því eflaust í hópi þeirra
manna, sem drýgstan þátt áttu í
þeim skrefum, sem stigin hafa verið
frá stríðslokum í átt til aukins frjáls-
ræðis í efnahagsmálum.
Áhrif frá Hayek.
Á árinu 1946 gaf Samband ungra
Sjálfstæðismanna út útdrátt úr bók-
inni „Leiðin til ánauðar” eftir Fried-
rich Hayek, en hún kom út 1944.
í formála þessarar útgáfu segir Jó-
hann Hafstein, þáverandi formaður
SUS, að útdrátturinn, sem fyrst birt-
ist í Morgunblaðinu, „hafi vakið
mikla eftirtekt og raskaði sannarlega
sálarró manna á ekki allfáum rit-
stjórnarskrifstofum íslenzkra blaða.
Taugaóstyrkurinn náði þó hámarki,
er Þjóðviljinn gerði kröfur til þess í
forystugrein, að ungum sjálfstæðis-
mönnum væri bannað að birta þenn-
an bókarkafla. Pessar kröfur Þjóð-
viljans báru að vísu ekki annan ár-
angur en þann að vekja athygli ís-
lenzkra blaðalesenda á því, að hér á
landi væru til menn, sem ekki væru
komnir svo skammt á veg á „leiðinni
til ánauðar“.“
Þýðandi útdráttarins úr „The Road
to Serfdom“ var Ólafur Björnsson,
þá dósent. Á þetta er minnzt hér
vegna þess að augljóst er, hve mikil
áhrif hugsuðurinn og hagfræðingur-
inn (sem reyndar er einnig lögfræð-
ingur) — Friedrich v. Hayek hefur
haft á Ólaf. Þegar Hayek, fulltrúi
Vínarskólans í hagfræði, hlaut Nó-
belsverðlaunin, skrifaði Ólafur
13