Stefnir - 01.02.1979, Blaðsíða 37

Að sjálfsögðu hafa Bandaríkin líka
áhyggjur af framvindu mála austur
frá. Eftir útreiðina í Víetnam hafa
bein áhrif Bandaríkjamanna í Asíu
minnkað. Fátt væri þeim líka minna
að skapi en að Sovétríkin efldu
þar ítök sín enn. Menn skyldu líka
minnast þess, að þrátt fyrir að vær-
ingjar sé á milli Sovétmanna og Kín-
verja sem stendur, er hugmynda-
fræðilegur ágreiningur ekki svo ýkja
mikill og að minnsta kosti langtum
minni en á milli Bandaríkjanna og
Kínverja. Þó það kunni sem stendur
að virðast fjarlægur möguleiki, ber
engu að síður að hafa það í huga,
að vel kann að fara svo, að Kínverjar
og Sovétmenn sættist.
Hvernig kötturinn er á litinn.
Það er ljóst að viðhorf stjórnvalda
í Kína hefur verið að breytast. í stað
hreintrúar Marxista hafa tækifæris-
sinnar sest í valdastólana. Markmið
þeirra er að iðnvæða Kína hvað sem
það kostar. Fræg eru þau orð, sem
höfð eru eftir Teng Hsiao Ping, að
það væri sama hvernig kötturinn
væri á litinn ef hann veiddi mýs.
Með öðrum orðum, það er sama
hvaðan gott kemur, ef okkur tekst
bara að iðnvæðast.
Og er þá komið að annarri helstu
ástæðu þess að Bandaríkin tóku upp
stjórnmálasamband við Kína. Varla
er nokkur ástæða til þess að efast
um að Kína verði efnahagslegt stór-
veldi í framtíðinni. Landið er stórt
og fjölmennt og með erlendri tækni-
og fjárhagsaðstoð ætti að vera hægt
að iðnvæða landið á tiltölulega
skömmum tíma. Innan nokkurra ára-
tuga má ætla að Kína verði einn
álitlegasti markaðurinn í heiminum.
Það er því ekki til lítils að vinna
fyrir Vestræna kaupsýslumenn að
komast með annan fótinn inn fyrir
dyr Kínverja strax í byrjun. Það
hefur heldur ekki staðið á því. Vest-
rænar vörur eru farnar að streyma
inn í landið. Jafnvel Coca cola, sem
löngum hefur verið ímynd banda-
rískrar ,,heimsvaldastefnu“ er nú
drukkið af brosmildum Kínverjum
í Maófötum.
Taiwan ekki svikið.
Það er skoðun þess, sem þetta
skrifar, að Bandaríkin hafi stigið
rétt skref með því að taka upp
stjórnmálasamband við Kínverja. Ef
þau hefðu látið það ógert, benda
allar líkur til þess, að áhrif Sovét-
manna í þessum heimshluta hefðu
vaxið að miklum mun og ógnað
valdajafnvæginu í heiminum. Menn
benda á, það sem lúalegt bragð, af
hendi Bandaríkjamanna, að þeir hafi
látið Taiwan veg allrar veraldar.
Þetta er þó ekki alls kostar rétt. Þó
að sendiráði Bandaríkjanna á Tai-
wan hafi verið lokað eru samskipti
ríkjanna mikil eftir sem áður. í stað
sendiráðs hafa Bandaríkjamenn þar
nú aðra stofnun, sem gegnir svipuðu
hlutverki, þó ekki beri hún heitið
sendiráð. Bandarískir viðskiptahags-
munir í Taiwan eru líka miklir og
varla er við því að búast að Kín-
verjum yrði leyft að komast upp
með yfirgang við Taiwan búa af
þeim sökum.
Pólitískir slátrarar.
Ég tel á hinn bóginn, að Vestur-
landabúar verði að. skoða vel hinar
siðferðilegu hliðar málsins. Það er
vitað mál og hefur meðal annars
verið staðfest í skýrslum Amnesty
International, að í Kína fari fram
einhver stórfenglegustu mannrétt-
indabrot í heiminum. Á meðan Maó
formaður var við völd og landið var
lokað vesturlandabúum að mestu,
bárust litlar fréttir, en öðru hvoru
láku þó út frásagnir af hinum hroða-
legustu atburðum. í hinni stórmerku
bók um Leyniskýrslu SÍA, sem
Heimdallur gaf út, birtast til dæmis
hinar ægilegustu lýsingar, ritaðar af
Skúla Magnússyni, sem dvaldist í
Kína við nám, meðan að einungis
örfáir Vesturlandabúar fengu að
heimsækja landið.
Tiltekin tímabil í sögu hins komm-
úníska Kína hafa líka verið blóðugri
en önnur. Það skeið sem nefnt hefur
verið „stóra stökkið fram á við“,
eða hin svo nefnda „menningar-
bylting", var ekkert annað en blóma-
tíma pólitískra slátrara.
Blóði drifin saga.
Þetta skyldu menn því hafa í huga
þegar rætt er um Kína. Við skulum
minnast þess, að saga leiðtoga komm-
únistaflokks Kína er blóði drifin.
Þess vegna er það óþolandi að heyra
menn, jafnvel flokksbundna sjálf-
stæðismenn, tala af virðingu og að-
dáun um þessa böðla og jafnvel
kenna sínar eigin lífsskoðanir við
nafn þeirra (sbr. Maóista).
Af þessum sökum er það skoðun
mín, að Vesturlandabúar eigi að
nýta hvert tækifæri sem gefst, til
þess að þrýsta á um mannréttindi í
Kína. Lýðræðisríki Vesturlanda geta
ekki látið alræðisríkjum tækniaðstoð
í té, nema hún hafi í för með sér
aukið réttlæti og frelsi handa þegn-
um viðkomandi lands. Slíkt gerist
alls ekki neitt sjálfkrafa.
Að spila kínverska spilið.
Með því að efla Kína efnahags-
lega og hernaðarlega, án þess að það
leiði til breyttrar þjóðfélagsskipunar,
eru Vesturlönd í raun og veru að
ala eiturnöðru sér við brjóst. Eins
og fyrr segir, eru öll skilyrði fyrir
hendi til þess að Kína verði stór-
veldi. Ef þjóðfélagsgerð Kína breyt-
ist ekki-neitt, mun afraksturinn því
verða sá eftir nokkur ár, að Vestur-
lönd munu ekki aðeins standa
frammi fyrir einu voldugu alræðis-
ríki heldur tveimur.
Vesturlönd höfðu ekki marga val-
kosti í sambandi við Kína. Enda
hefur það verið svo um nokkurra
ára skeið, að fræðimenn og stjórn-
málamenn hafa gjarnan talað um að
„spila kínverska spilið“. í þessu
spili er miklu að tapa. Það er mikið
lagt undir, enginn hefur tromp.Sá
sigrar, sem fyrstur leggur spilin á
borðið, — það er að segja, ef enginn
býður betur.
(1) Pessar upplýsingar um efnahags-
ástandið á Taiwan em fengnir úr News-
week 5. febrúar 1979.
Af öðrum heimildum má nefna frétta-
tímaritið Economist, flest hefti janúar-
mánaðar og fram í febrúar, einnig hafa
verið hafðar í huga greinar úr breskum
dagblöðum svo sem Daily Telegraph, Fi-
nancial Times og Observer. Loks studdist
ég við eftirtaldar greinar:
Against the China Card, eftir Edward
N. Luttwak, sem birtist í bandaríska tíma-
ritinu Commentary.
The Great American dream, eftir Nic-
holas von Hoffmann í breska tímaritinu
Spectator, 30. des. 1978.
For all the peanuts in China, Murray
Sayle, Spectator, 6. jan. 1979.
37