Börn og menning - 01.04.2002, Blaðsíða 19

BÖRN OC /vaENN|N6
sem verður frumgerðin að ffamtíðinni. “Hvort það verður
samfélag ffamtíðarinnar er vafasamt, því að eins mikið
og er um ævintýri í Disney World þá er skortur á slíku í
íbúðarhugmyndum Disneys: Þar er að fínna falleg hús í
sveitasælu og íbúamir em þrautprófaðir einstaklingar til
að fyrirbyggja frávik. Enginn Kobbi kló eða Svarti
Pétur þar. En þetta fellur vel að tvöföldu lífi Disneys
sem ijölskylduföður annars vegar sem var alltaf
nálægur og hins vegar sem skapbráðum yfírmanni.
Dálítill geðklofí eins og í aðalhetjunum hans tveimur,
dúxinum Mikka mús og skaphundinum Andrési önd.
Það kostaði sitt að breyta heiminum og að sviðsetja
það sem var meira virði en peningar: „Það em meiri
fjársjóðir í bókum en í öllum ijársjóðum Gulleyjarinnar
samanlagt eða á hafsbotni, og það besta er að maður
getur notið þeirra á hverjum einasta degi.“ Walt Disney
fann báða þessa ijársjóði og jós af þeim. Peningar hafa
alltaf verið aðalvandmálið í lífí mínu, á hann að hafa
sagt. En burtséð frá fyrstu ámnum vom peningar ekki
vandamálið því ffá og með Mjallhvíti þénaði hann stórfé
en það nægði samt ekki til að gera áform hans að
vemleika. Tekjumar af Mjallhvíti fóm beinustu leið í að
fjárfesta í risavöxnu kvikmyndaveri og árið Í940 unnu
þar eitt þúsund manns.
Einmitt þegar hann var á hátindi ferils síns, bæði
hvað varðar sköpunargáfuna og í viðskiptum og við gerð
meistaraverka eins og Gosa (1940), Fantasíu (1940),
Dúmbó (1941) og Bamba (1942) setti síðari heims-
styrjöldin strik í reikninginn. Yfír 90% af starfs-
mönnunum fóm að starfa við verkefni sem herinn
pantaði: Áróðursmyndir, kynningarmyndir o.þ.h.
Þá dró Disney sig út úr sköpunarferlinu og lét aðra
um verkin. Fram að því hafði Disney stýrt sínu fólki.
Hann gerði fyrstu teiknimyndina með hljóði árið 1928,
fyrstu teiknimyndina eingöngu í lit 1932 og fyrsta
teiknimyndin í fullri lengd var líka hugmynd hans. En
hann gat meira en þetta, hann átti einnig hugmyndina að
fígúmnum Mikka mús, Andrési önd og öllum hinum
(nema þeim sem Carl Barks fann upp á: Georg gírlausa
og Jóakim frænda).
Meðan á ffamleiðslu myndanna stóð vakti hann yfir
öllu með haukfránum augum og skipti sér endalaust af.
Þegar myndin um Mjallhvíti var á lokasprettinum ákvað
hann að setja klaufalega dverginn Álf inn, svo það varð
að teikna allar senumar með dvergunum aftur.
Starfsfólkið var á mörkum þess að gera uppreisn gegn
honum.
Hann þjálfaði teiknarana frá grunni, setti þá á
skólabekk, svo þeir gætu rannsakað hvemig fólk hreyfði
sig með því að skoða módel, fann upp aðferðir til að gefa
teikningunum dýpt o.fl. Kvikmyndaver hans vom ekki
síður menntasetur en framleiðslustaðir, og þess vegna
spratt fram teiknimynd um Mjallhvíti og dvergana sjö
fullsköpuð og það hefur ekki þurft að bæta miklu við
síðan.
Okkur þykir það sjálfsagt mál en þegar Disney
gekk með hugmyndina í maganum árið 1934, var rætt
um verkefnið sem Disney's Folly, kjánaskap Disneys.
Aðeins fáir trúðu á það og athugasemdimar vom margar:
Fólk gat ekki setið svo lengi bara við að horfa á
teiknimynd, augun myndu ekki þola svona sterka liti í
langan tíma og hvemig ætti maður að geta fundið upp á
svona mörgum brellum?
Disney var ofur gagnrýninn og mikill fúllkomnunar-
sinni, sem auðvitað hefúr tryggt þau miklu gæði en
auðvitað getur maður ergt sig yfir því sem heyrst hefur
að hann hafi látið róa. Til dæmis senunni þar sem
dvergarnir syngja og dansa, sem er alveg stórfín.
Disney samþykkti að sýna hana í sjónvarpsdagskrá en
maður skilur ekki að henni hafí verið hafnað. Skýring
hans sjálfs var að hún hefði ekki haft áhrif á framvindu
sögunnar og væri þess vegna ofaukið. Einnig sena, þar
sem dvergamir smíða rúm handa Mjallhvíti, er klippt
burt eins og deilan milli Gláms og Naggs hvort
Mjallhvít skuli vera eða fara.
í anda kalda stríðsins, sem geisaði á öld Walt
Disneys, hefur hann verið álitinn annars vegar siðspilltur
og skrítinn kapítalisti eða hins vegar einn af mestu
snillingum 20. aldarinnar. Eg stend algjörlega fastur á
því síðamefnda - sama hversu mikið aðrir kunna að
hneykslast.
Greinin er birt með leyji höfundar.
17