Börn og menning - 01.04.2002, Blaðsíða 26

BÖRN 06 /v\ENN|NG
les fyndna og skemmtilega bók les örugglega fleiri
bækur. Það hlýtur í og með að vera tilgangur okkar, sem
viljum halda bókum að bömum, að kveikja lestrar-
fíknina! - Auk þess getur leynst heilmikið vit í
vitleysunni, eins og ég hef vonandi náð að rökstyðja.
Vertu þú sjálfur
Ég held að mikilvægt sé að hafa í huga, þótt það pirri
kannski foreldra sem fyrir löngu hafa týnt niður
vitleysuþörfínni, að öllum bömum er hollt að ganga í
sitthvomm sokknum og alltof stórum skóm í smátíma
og tileinka sér svolitla Línu langsokks heimspeki.
Storka skipulaginu og norminu. Og nú ætla ég ekki að
vitna í Nietzsche heldur poppgrúppuna Síðan skein sól
sem syngur um nákvæmlega það sama og fyndnu
bækumar:
Vertu þú sjálfur, gerðu það sem þú vilt.
Vertu þú sjálfur, eins og þú ert.
Láttu það flakka, dansaðu í vindinum.
Faðmaðu heiminn, elskaðu.
Vertu þú sjálfur, er akkúrat það sem Kristín Helga,
Auður, Guðbergur - og Astrid heitin, skrifa um. Ef
maður vill liggja uppi á borði meðan maður borðar og
hafa diskinn á stólnum, eins og Lína, þá er það ágætt,
maður verður alveg jafn saddur en að auki áttar maður
sig á því hvers vegna hitt er normið, það er hreinlega
þægilegra. (Einhverjum kann að finnast þetta borðhald
vitlaust en ég veit hins vegar af eigin reynslu að þegar
maður er 5 ára bragðast maturinn miklu betur ef maður
situr ekki við borðið heldur undir því eða uppi á
eldhússinnréttingu). - Ég er ekki að boða eitthvert
allsherjar agaleysi heldur uppátektarsemi og tilrauna-
þrá í anda viturlegu vitleysu bókanna.
Ég hef það nefnilega á tilfinningunni að það verði
sífellt mikilvægara að bamabækur séu fyndnar og
vitlausar, bjóði upp á ævintýraheim, fantasíur, farsa,
absúrdisma, vitleysu og bull, svona hluti sem reyna á
ímyndunaraflið og sköpunargáfuna og teygja heiminn
og toga í allar áttir. Skoði maður daglegt líf bama í dag
verður það skipulagðara með hverjum deginum,
skóladagurinn er að lengjast (sem út af fyrir sig er
ágætt), en eftir skóla taka við skipulagðar tómstundir -
skipulagðar af fullorðnu fólki, og vilji börnin leika sér
úti geta þau gert það á skipulögðum leiksvæðum.
Raunvemleg böm glíma við nákvæmlega sama vanda
og Silfurbergsþríburamir hennar Kristínar Helgu. Þau
þurfa að læra að slaka á, ganga um berfætt og símalaus
og skapa sín eigin ævintýri. Skipulagið er að drepa
ímyndunaraflið enda kannast líklega allir foreldrar og
kennarar við þessa setningu í dag: „Hvað á ég að gera?“
Böm sem lifa eftir skipulagi reglustikna og
stundataflna þurfa alvarlega á bulli og vitleysu að halda
til að halda sönsum.
Svona að lokum: Ég held sem sagt að þær bækur
sem hér geta flokkast sem fyndnu bækumar séu mjög
mikilvægar og oft vanmetnar. Þótt einhverjum fínnist
íslenskar bamabókmenntir fíflaskapur má ekki
gleymast að vitleysan er viturleg. Næst þegar maður
heyrir einhvem slengja þessu fram og agnúast út í bullið
þá ætti maður að vorkenna honum í stað þess að
samsinna, því viðkomandi þjáist augljóslega af
hörgulsjúkdómum vegna skorts á æ-vítamíni,
ævintýravítamíninu sem er svo mikilvægt en við
gleymum gjaman að taka eftir að samfélagið skilgreinir
okkur fullorðin.
Ég ætla að enda þetta á ljóðinu hans Þórarins
Eldjáms úr ljóðabókinni Grannmeti og átvextir:
EKKI ER ÖLL VITLEYSAN EINS
Vitleysan er voðaleg
ef verður hún of litlaus
alvarleg og örg og treg
og ekki bara vit-laus.
Vitleysan er viturleg
og vel tekst henni að ríma
ef hún rambar réttan veg
á réttum stað og tíma.
Vitleysan er víst til meins
en verður líka að gagni.
Hún er sem sagt ekki öll eins
að efni, stíl og magni.
Höfundur er ritstjóri tmm.
24