Börn og menning - 01.04.2002, Blaðsíða 32

BÖRN 06 MENN|N6
Katrín Jakobsdóttir:
Barnabökaárið 2001:
Gleði og glaumur en hvar eru
öróttu illmennin?
Erindið sem hér fer á eftir flutti Katrín upphaflega á bókakaffi í Súfistanum ífebrúar 2002.
Þegar ég var lítil taldi ég Enid Blyton fremsta allra
rithöfunda þessa heims, kannski að undanskilinni
Carolyn Keene, höfundi Nancy-bókanna. Ég átti erfitt
með að gera upp á milli Blyton-bókanna en líklega var
mér mest skemmt yfir Dularfullu bókunum. Þær gerðust
í ensku smáþorpi og söguhetjur vom fimm böm sem
leystu dularfull mál með leynilögregluhæfileikum
sínum. Reyndar var það alltaf sá sami sem leysti málin:
Finnur Trotteville, feitlaginn strákur, tólf til þrettán ára,
sem gat blekkt alla og hermt eftir flestum með því að
troða upp í sig tanngarði, setja á sig gerviskegg og fara í
karlmannafrakka. Og alltaf tókst honum að skjóta
Gunnari lögregluþjóni ref fyrir rass.
Hin hetjan mín, Nancy Drew, átján ára dóttir
málafærslumannsins Carsons Drew, brá sér sjaldnast í
dulargervi en leysti ýmis dularfull mál sem hófust
jafnvel með því að pappírsmiði kom flögrandi þar sem
hún var á gangi og á miðanum stóð eitthvað dularfullt
eins og: „Demantarán klukkan 19 ...“ en svo var
staðsetningin kannski rifin af. Nancy var iðulega - eins
og bandarískir harðsoðnir spæjarar á borð við Philip
Marlowe eru - oft lamin og svæfð en alltaf hafði hún þó
sigur að lokum og illmennin reyndust iðulega illúðlegir
menn með ör eða önnur líkamslýti. Líkamslýti voru
reyndar afar nauðsynleg til að merkja glæpamenn í
glæpasögum fyrir böm og unglinga. Má þar nefna
dönsku bókina Kim og ilsigni maðurinn.
Nú, seinna komst ég að því að börn leysa sjaldnast
glæpamál og mikill var harmur minn þegar ég
uppgötvaði að Carolyn Keene var ekki til heldur vom
Nancy-bækumar skrifaðar af hópi manna en skapari
Nancyar hét Edward Stratemeyer og skóp einnig Frank
og Jóa og rak heila bókaverksmiðju þar sem höfundar
störfúðu við „bókaframleiðslu“.
Merkilegt nokk hafa íslenskar glæpasögur fyrir
böm og unglinga ekki verið áberandi og engin slík var
meðal jólabókanna nú fyrir jól. Reyndar hafa komið út
ýmsar slíkar sögur, t.d. leynilögreglusögur Guðjóns
Sveinssonar sem sóm sig í ætt við bækur Blyton, en
ekki margar. Velta má fyrir sér hvort þetta stafi af því
að íslenskar glæpasögur fyrir fúllorðna hafa verið fáar
og stopular til skamms tíma. En þar sem þeim hefur
Ijölgað mjög undanfarin ár má vera að glæpasögur fyrir
böm um örótta menn með ilsig sem falsa peninga eða
ræna gimsteinum líti dagsins ljós hérlendis bráðlega og
þar verði hetjumar hugrökk böm í Rimahverfí sem
dulbúast og leysa málin.
Spaug og spé
í fyrra á þessu sama bókakaffi stóð ég og ræddi um
fantasíubókmenntir en þá virtist sem allir hefðu stokkið
á Harry Potter-vagninn, oft með ágætis árangri. Þessi
fantasíuþróun þar sem mikið hefur verið unnið úr
þjóðlegum menningararfi, þjóðsögum og dultrú, hefur
staðið í nokkur ár og hefúr verið bendluð við
póstmódemisma. Fantasíubækumar em færri í ár og
má segja að bamabókaárið 2001 hafi verið nokkuð
tjölbreytt. Hér verður stiklað á stóm og ýmsir straumar
gaumgæfðir.
Fyndni, spaug og spé eiga sína fúlltrúa í bókunum
B 10 eftir Yrsu Sigurðardóttur sem hefur getið sér gott
orð fýrir farsa sína og hins vegar Algjörtfrelsi eftir Auði
Jónsdóttur en þetta er fyrsta bamabók hennar. B 10 er
200 síðna saga og fjallar um fermingamndirbúning
Hallgerðar sem ætlar að reyna að vinna keppni í
kristilegri hegðun þar sem verðlaunin em Parísarferð.
Hallgerður ákveður að kristilegasta hegðunin hljóti að
30