Börn og menning - 01.04.2002, Side 23

BÖRN OG mENN|N6
frumleg hugsun samviskubit, maður verður ragur og
þorir ekki að leita að nýrri reynslu. Og það eru ekki
þannig manneskjur sem við viljum ala upp, þröngsýnar,
hræddar og þjakaðar af innprentuðu samviskubiti.
Vitleysan er þannig viturleg til að opna augu ungra
lesenda og kenna þeim að skapa sér eigin lífssýn og
nýta tækifærin, hjálpa þeim að losna undan aðkasti og
samviskubiti sem þeir gjaman fá sem leyfa sér að
hugsa öðruvísi, vera öðmvísi eða líta öðmvísi út en
fjöldinn.
Þess vegna held ég að vel fram sett vitleysa geti verið
nauðsynlegur undanfari umburðarlyndis og víðsýni.
Vitleysan eykur víðsýni
í þeim bókum sem hægt er að flokka sem fyndnu
bækumar úr síðasta jólabókaflóði er þessi boðskapur
Línu og Nietzsches afar skýr: boðskapur
umburðarlyndis, víðsýni, sjálfstrausts, fmmleika,
bjartsýni og atorku. Boðskapurinn er gjarnan í búningi
viturlegrar vitleysu, þar sem áherslan er lögð á galsa,
leikgleði og sköpunarkraft, söguhetjumar em áræðnar
og kotrosknar og bæði jákvæðir og spennandi
einstaklingar. (Það er nefnilega ekki alveg sama hvemig
vitleysan er fram borin, við þurfum að geta hlegið með
sögupersónunni, og helst svolítið að fullorðna fólkinu
eða vondu köllunum).
Kristínu Helgu Gunnarsdóttur tekst einkar vel að
skrifa fyndnar og skemmtilegar bamabækur sem hafa
nokkuð skýra hugmyndafræði. I nýju bókinni Mánaljósi
ræðst hún gegn lífsgæðakapphlaupi og efnishyggju
fullorðinna íslendinga. Það eru hinir lífsglöðu og
afslöppuðu hippar í Danmörku sem bjarga málunum
þegar vinnuþjakaðir foreldrar geta ekki sinnt bömunum
- sem þeir þó þurftu að láta búa til fyrir sig í glasi þar
sem þeir höfðu skotið bameignum á alltof langan frest.
Söguhetjurnar þurfa að dvelja sumarlangt í
hippakommúnu, era tregar til að fara en komast að því
að með því að kúpla sig frá hefðbundnum venjum sínum
og mæta heiminum með opnum huga þá verður dvölin
að sannkölluðu ævintýri. Hin viðteknu nomi lífs þeirra,
allt tæknidótið og allt skipulagið, skiptir sífellt minna
máli.
í lokin er móðirin búin að læra þetta líka. Frú
Silfurberg er flutt úr risastóm einbýlishúsi í úthverfi í
lítið og huggulegt blátt bámjámshús og þar eyða saman
jólunum nýfrjálsu þríburarnir, tveir unglingsstrákar frá
Filipseyjum, tveir danskir hárgreiðslumenn, hjón frá
Filipseyjum, þýskur málari, dönsk hjólreiðakona og
frú Silfurberg og móðir hennar sem er nýkomin úr
afvötnun. Samtímis eru ólöglegir sómalskir inn-
flytjendur í hippahöllinni Mánaljósi.
Eftirbragð bókarinnar er að lífið er óútreiknanlegt;
nauðsynlegt er að taka því sem að höndum ber með
æðmleysi og gefa öllum manneskjum tækifæri. Þetta er
saga um frjálslyndi og fordómaleysi sem er svo
nauðsynlegt í samfélagi nútímans.
Saga Kristínar Helgu ber líka áhugavert vitni um
viðhorfsbreytingu í bókum fyrir böm og unglinga.
Viðfangsefni sem fýrir um 20 áram hefði orðið óhemju
raunsætt og dramatískt er orðið litríkt, spennandi og
fyndið. í mínum ungdómi hefði svona saga um böm
sem enginn hefði tíma til að sinna af því að foreldramir
væm að skilja og með ranga forgangsröðun í lífinu, böm
sem yrðu að flytja og venjast lífi með einstæðri móður,
orðið allt öðmvísi. Slík saga hefði kallast: Lyklabarn,
Aróra í blokk, Elvis Karlsson, Himnaríki fauk ekki um
koll, eða hvað þær hétu nú allar sorglegu skilnaðar-
bækurnar sem mín kynslóð las.
Ég veit ekki hvort maður á að lesa of mikið út úr
þessari breytingu en kannski ber þetta ekki bara vott
um jákvæðari rithöfúnda heldur líka sterkari stöðu og
viðurkenningu ákveðinna hópa í samfélaginu.
íUöfis Uaiíin iVrimwitSniy
Söguhetjur nútímans em kraftmiklar og hafa trú á að
hægt sé að gera ævintýri úr öllu því sem að höndum ber.
Það er einhvem veginn miklu meiri bjartsýni ríkjandi
núna, heldur en í skandínavísku bylgjunni sem kaffærði
mína æsku. (Guði sé lof fyrir teiknimynda-
sagnaþýðingamar sem tóku að streyma á markað undir
lok 8. áratugarins og lyftu munnvikunum á ný).
Þrátt fyrir allt sprellið og skemmtilegheitin í sögu
Kristínar Helgu, æsilegar uppákomur og ævintýri, er
þetta sennilega raunsæjasta bamabókin sem gefin hefur
verið út hér á landi lengi. - Ekki af því hún fjallar um
peningahyggju og hjónaskilnaði heldur vegna þess
hvemig fjölbreytni nútímasamfélagsins er undirstrikuð.
í bókinni em innflytjendur, flóttafólk, alkóhólísemð
21