Studia Islandica - 01.07.1982, Blaðsíða 73

ÞRIÐJI KAPlTULI: VARGUR 1 VÉUM
III. 1. Úlfurinn í helgidóminum
I Vargi í véum sem kom út árið 1916 treður Gunnar
Gunnarsson svipaða slóð og í Ströndinni. Hann lýsir sem
fyrr togstreitu mannlegs vanmáttar og yfirþyrmandi mátt-
arvalda. En þó að verkin séu náskyld fjallar Gunnar tun
efnivið sinn af nýjum sjónarhóli í Vargi í véum. Ef til vill
mætti skýra innbyrðis afstöðu þessara verka með því að
vísa til skilgreiningar Maurice Friedmans á skáldskap Her-
man Melvilles og Dostóéfskís: „The dualism that Melville
finds between man and his universe Dostoyevsky removes
into the htunan heart.“73 Orrustuvöllurinn er nú sál manns-
ins sem heyr hólmgöngu við sjálfan sig.
I Ströndinni er fjallað um mann sem uppgötvar smám
saman fjandsamlega og framandi tilveru. Meginviðfangs-
efni skáldsögunnar er dauði Guðs, þ. e. fjarvist hans og
afskiptaleysi af kjörum manna sem helst virðast ofurseldir
hlífðarlausum höfuðskepnum. Séra Sturla deyr andlegum
dauða af því að hann getur ekki lifað án tilgangs. Hann
tortímist á þeirri stundu sem von hans slokknar. I Vargi í
véum eru krufin þau áhrif sem merkingarkreppan og guð-
leysið hafa á sálarlíf einstaklingsins. Segja má að sagan
hefjist þar sem Ströndin tekur enda. Verkið er könnun á
veruleika manns sem lifir af dauðdaga Guðs. Spumingin
sem leitast er við að svara er hvort maðurinn geti lifað án
Guðs - í örvæntingu.
Fjarstæðan á upptök sín í misræminu á milli framboðs
og eftirspurnar, möguleika og getu. Hún vísar þannig í
tvær áttir. Annars vegar sprettur hún af ómennsku tilver-