Studia Islandica - 01.07.1982, Blaðsíða 143

141
reynslu í lifsglímunni. Hann verður að horfast í augu við
staðreyndimar og temja sér gagnrýna afstöðu svo að hann
leiðist ekki á braut lífslyginnar. Sjálfsblekking og lífsskoðun
reist á gmnni órökvísrar trúar em í eðli sínu lífsfjandsam-
legar og leiða einungis til andlegs horfellis. Manneskjan
verður að vita og virða takmörk sín.
Skynsemin gerir lífiS óbœrilegt. Rökvitið segir mannimun
að takmörkunin sé óbætanleg og þráin út í hött — að lífið sé
fáránlegt. - En hann getur ekki lifað án tilgangs og vonar
i fjarstæðum heimi. Söguhetjur Gunnars geta hvorki gefið
skynsemina upp á bátinn né barist við heiminn með vopn-
um hennar. MeSvitund þeirra um ógæfu lífsins dregur þær
ofan í djúpin, fjarstæða tilverunnar eyðir þeim.
tJtlagamir þrír - séra Sturla, tJlfur Ljótsson og Grimur
Elliðagrímur — bregðast allir við lífsvanda sinum með flótta
— sjálfseyðingu. Þeir geta ekki lifað í því viti sem tilvera
án Guðs er; „sjálfsmorðið“ er eini valkostur þeirra.
Gunnar Gunnarsson lýsir í verkmn sinum ómögulegu
lífi, sjúku lífi. Tilvera söguhetja hans er píslarganga til
dauða. Hjarta þeirra er stærra en svo að þær geti sætt sig
við staðreyndir; látlaust reyna þær að snúa fljótsstraumin-
um upp í móti, breyta því óbreytanlega. Þær em donkíkótar
í endalausri burtreið við heiminn.
Lífsvandi þeirra á upptök sín í méÖvitundinni; hún er
krossinn sem þær em festar á, uppspretta ómnræðilegrar
einsemdar og angistar. Hugrenningar Ugga í Ffallkirkfunni
varpa víða ským ljósi á þessar aðstæður þeirra. Á leiðinni
til Danmerkur í fyrsta sinn verður honum hugsað:
Min Hjemkished skyldtes at jeg havde tænkt. Den som tænker har
ikke længere Samfund i Sogne, i Lande, i Menigheder. Han er udenfor.
Han er ene. Han er fuglefri.121
Vitsmimaveran er útlagi i sjálfri sér og tilverunni - varg-
ur í véum. Hún er sjúk því að meðvitundin er sjúkdómur
sem dauðinn einn getur „læknað“. Líf hennar er nauð til
dauða.