Studia Islandica - 01.07.1982, Blaðsíða 92

90
kennd og samábyrgð taka völdin af kvíða hans um eigin
hag:
Fra nu af vidste han næsten ikke mere af sin egen Smerte, - al hans
Angst for sig selv var borte. Kvalfulde dosige Tanker blev ved at kredse
om de to derinde, Margrét og hans Far, — og paa kort Tid, som
Smerten strakte ud til en Evighed, led han hele deres Gru igennem.
(275)
Síðastur skipshafnarinnar sleppir Úlfur takinu og sveiflast
í djúpið.
Viðreisn Úlfs er fólgin í dauðdaga hans. Þá fyrst gerir
hann raunverulega „uppreisn“, verður uppréttur maður. -
En, nota bene, uppreisnin leiðir hann, eins og aðra útlaga
Gunnars Gunnarssonar, til enn meiri útlegðar: útþmrkun-
ar. „Sigur“ hans endurspeglar í senn mannlegan möguleika
og óbætanlega takmörkun mannlegs lífs.
„Frelsun“ Úlfs er í því fólgin að honum tekst að eyða
hræðslunni við lífið og dauðann og taka heilshugar á móti
örlagadómi sínum. Vilji hans frelsar hann frá sársaukanum
og angistinni. Að vissu leyti minnir þetta á örlög Kirilofs
í Djöflum Dostóéfskís. Kirilof taldi að sjálfsmorðið væri
æðsta birtingarmynd mannlegs vilja. Að dómi hans frelsaði
sjálfs-viljinn manninn frá blekkingu Guðs og gerði hann
að guðmenni. En forsenda þess var að hann ynni bug á kvíð-
anum og hefði kjark til að fremja „ástæðulaust" sjálfsmorð.
tæki fram fyrir hendurnar á lögum lifsins. Kirilof og Úlfi
svipar saman í þvi að dauðdaginn er sjálfsstaðfesting og
„sigur“ beggja. Þeir sanna gildi sitt, frelsi og reisn, með
viljanum til að útrýma því lífi sem hefur dæmt þá í útlegð.
Það er fyrst á dauðastundinni sem þeir lifa í raun en eru
ekki lifáðir.
Úlfur getur ekki fremur en séra Sturla gert málamiðlun
við lífið. Af þeim sökum ferst hann. En í dauðanum öðlast
hann vald hins óttalausa og þar með þá lífsfyllingu sem
hann hafði þráð. Lokaniðurstaðan af lífshlaupi hans er
þannig jákvæð og neikvæð í senn, hún er sigur í ósigri.