Dagur - 12.02.1988, Blaðsíða 16

Það er engin tilviljun að Jónas
lendir ekki á þessum árum í hópi
gerbreytingarmanna. Hann var nógu
víðsýnn og gerhugull til þess að sjá,
að í bændastétt landsins býr kjarni
þjóðarinnar, en jafnframt að íslensk-
ir bændur eru ekki líklegir til þess að
verða jafnaðarmenn. Veldur því
hvorttveggja landshættir og þjóðar-
eðli. Hann sá, að framsóknin þurfti
að verða í samræmi við örðugan
þjóðarhag og erfiða landshætti.
Islensk alþýða verður ekki hrifin
langt úr sporum með hávaða og
áhlaupum, heldur þarf að ganga
beint til fangs við vanafestu, tor-
tryggni og tómlæti þeirrar þjóðar,
sem búin er að höggva svo að segja í
sama farið í þúsund ár. Honum var
því einsætt að skipa sér undir merki
samvinnunnar, sem þegar var búin
að sýna, að hún bar í sér þau úr-
lausnarráð, er samþýddust viðfangs-
efninu. Undir hennar merki hlutu
allir að skipa sér, sem kusu þjóð
sinni til handa hægfara og stöðugan
viðgang í fjárhagslegum og menn-
ingarlegum efnum.
Um sama leyti og Jónas vinnur
áðurtalin afrek fer hann að beita sér
fyrir samvinnumenntun. Er hann
fyrsti maður hér á landi, sem blæs lífj
í þá hugsjón svo að um munar. Á
ferðalögum sínum og víðkynningu
fær hann útsýn yfir þýðingu félags-
legrar menningar. Hann veit, að þeir
sem tvístraðir fara verða hér eftir
sem hingað til smátt og smátt eltir
uppi og rúnir af þeim, sem þykir sinn
sjóður aldrei vera nógu digur. Hann
veit, að samheldni er lausnarorð
þeirra manna, sem eiga örðugt upp-
dráttar og að félagsleg menntun er
öflugast vopna gegn tortryggni og
sundrungu. Með aðstoð ágætra sam-
verkamanna í stjórn Sambandsins
hefir mál þetta þokast fram, og þó
við misskilning og fjárhagsörðug-
leika sé að stríða eins og nú stendur,
er Jónas á sigurvænlegri leið til að
byggja upp sérstæða og frumlega
menntastofnun í landinu, sem mun á
næstu árum ala upp marga kjarna-
mikla og víðsýna forystumenn á sviði
félagsmálanna.
Enn verður það að telja, að um
svipað leyti og Jónas tekur að sér
forstöðu samvinnufræðslunnar ger-
ist hann ritstjóri Tímarits íslenskra
Samvinnufélaga.
Með þessi vopn í höndum beitir
Jónas sér meðal annars fyrir því
máli, að með lögum verði kveðið á
um gjaldskyldu samvinnufélaga til
ríkis og sveita. Samvinnufélög höfðu
hér á landi búið við stórum verri
skattakosti en samskonar félög í ná-
grannalöndunum og voru að öllu háð
geðþótta andstæðinga sinna í því
efni. Þótti sýnt, að bæði Sambandið í
Rvík og félög í smærri kauptúnum
mætti, hvenær sem væri, beita slíku
gerræði að ekki yrði undir því risið.
Jónas ferðaðist til útlanda til þess að
safna gögnum og undirbúa úrslita-
baráttu í því máli, og varð grundvöll-
ur málsins svo sterkur og svo kapp-
samlega að málsflutningi unnið,
bæði af Jónasi og öðrum, að jafnvel
andstæðingarnir sáu sér ekki annað
fært en að ljá málinu fylgi. En úrslit
málsins munu þó jafnan mest þökk-
uð eða vanþökkuð Jónasi eftir því
sem menn líta á það mál. Enn er
margs ógetið af störfum Jónasar, en
hér verður þó numið staðar.
Ritmennska og ritháttur
Hið fyrsta sem vakti eftirtekt manna
á Jónasi, var áður umgetin grein um
Lýðháskólann í Askov. Áður er getið
ritstjórnar hans á Skinfaxa. Áður en
Tíminn hóf göngu sína dreifðust
greinar hans í tímarit og blöð. Með
því merkasta af því tagi er grein um
samgöngur í Rétti. Síðan Tíminn
byrjaði að koma út hefir hann skrif-
að blaðið að mjög miklu leyti, auk
Tímarits ísl. Samvinnufélaga að
mestu leyti. Of snemmt er að leggja
úrslitadóm á skrif Jónasar. Um það
munu þó flestir vera á einu máli,
meðhaldsmenn og andstæðingar, að
yfirleitt sé þar afburða vel haldið á
penna. Samtíðarmenn munu ævi-
langt minnast með þakklæti herferð-
ar hans og fullum sigri hans á rusl-
bókaútgáfu Jóhanns Jóhannessonar.
Lengi mun og minnst áreksturs hans
og Einars Arnórssonar og afleiðinga
hans. Mætti nefna marga fleiri, sem
gengið hafa með skarðan skjöld úr
viðskiptum við hann og ekki hafa
aukvisar verið kallaðir. Ohikað tel ég
hann ritfærastan allra manna, sem
nú gefa sig við íslenskri blaða-
mennsku.
Um rithátt Jónasar skiptast
skoðnir meira. Enda orkar hann
frekast tvímælis. Segja mætti að
hann hafi stundum verið helsti veiði-
bráður og óhlífinn. Ekki hefir skort
áfellisdóma yfir honum fremur en
öðrum, sem við blaðamennsku fást.
Slíkir dómar eru oft á litlum skilningi
byggðir og vegna of lítilla tilrauna að
skilja aðstöðu þeirra, sem standa út
við landamerkin fyrir ágengni og
aðköstum. Væri betur, ef sú kristi-
lega hógværð og góðfýsi, sem
almenningur heimtar, að stjórn-
málaandstæðingar sýni hver öðrum,
kæmi í ljós hjá almenningi sjálfum og
réði orðum og athöfnum, þegar
16
Dagur 70 ára