Dagur - 12.02.1988, Blaðsíða 29

Þessi móhraukamynd úr Svarfaðardal, sem tekin var fyrir allmörgum árum, minnir á
gamla timann, er þetta eldsneyti var grafið úr jörð.
urinn var stofnaður 24. febrúar
1924, og frá 25. maí 1929 heitir
hann Sjálfstæðisflokkur.
En líf flokka á þessum tíma og
löngum síðan var undir því komið,
að þeir ættu sér málgögn. Blöðin
voru einu flölmiðlarnir í landinu og
því ómissandi tæki til að kynna flokk-
ana, foringja þeirra og baráttumál.
Án þess að hafa yflr blaði að ráða var
útilokað að ná nokkrum árangri.
Aðalmálgögn flokkanna voru að
sjálfsögðu á sama stað og höfuð-
stöðvar þeirra, þ.e.a.s. í Reykjavík.
En vegna þess hve lélegar samgöng-
ur voru lengi vel, lögðu flokkarnir
áherslu á að gefa út blöð víðar til að
eiga auðveldara með að ná sam-
bandi við fólk í dreifðum byggðum
landsins. Einnig kom það til, að fólk
keypti oft fremur þau blöð, sem jafn-
framt landsmálunum Qölluðu að ein-
hverju leyti um sérmálefni heima-
sveitar.
Hinir nýju flokkar eignuðust allir
sín málgögn í Reykjavík, en jafn-
framt lögðu flokkarnir áherslu á að
eiga aðild að útgáfu blaða sem
víðast, og þá ekki síst í næststærsta
bæ landsins, Akureyri.
Blaðið fslendingur hóf göngu sína
9. apríl 1915 sem málgagn Sjálf-
stæðisflokksins eldra, varð síðan
málgagn íhaldsmanna og hins nýja
Sjálfstæðisflokks eftir að hann var
stofnaður. Þegar íslendingur kom til
sögunnar var eitt blað eldra gefið út
á Akureyri, Norðurland, og var
málgagn Heimastjórnarflokksins.
Það hætti að koma út 1920.
Þann 14. nóvember 1918 sá blaðið
Verkamaðurinn fyrst dagsins ljós og
varð málgagn Alþýðuflokksins, en
eftir klofning Alþýðuflokksins 1930
studdi blaðið kommúnista og komst í
eigu Sósíalistaflokksins, þegar hann
var stofnaður. Alþýðuflokksmenn á
Akureyri hófu því útgáfu á nýju
blaði, Alþýðumanninum, 10. janúar
1931.
Dagur hóf sinn lífsferil 12. febrúar
1918 og hefur frá upphafi stutt
Framsóknarflokkinn.
Þessi Qögur blöð, Alþýðumaður-
inn, Dagur, íslendingur og Verka-
maðurinn, voru lengi gefin út nokk-
uð reglulega og voru um áratuga-
skeið fastur þáttur í andlegu lífi og
þjóðmálabaráttu á Norðurlandi. En
nú má segja, að þau séu úr sögunni,
öll nema Dagur. Verkamaðurinn
kom síðast út 1974, og síðustu árin
má svo kalla, að Alþýðumaðurinn og
íslendingur hafi einnig yfirgefið
sviðið, aðeins hafa komið út skraut-
útgáfur fyrir kosningar og á stundum
auglýsingablöð fyrir jól.
Dagur einn hefur haldið velli, og
raunar gert meira en það. Hann hef-
ur vaxið frá því að vera fjórar síður í
smáu broti aðra hvora viku í það að
koma út fimm sinnum í viku hverri í
algengasta dagblaðabroti og vera 12
til 20 síður hverju sinni.
Það er vaxtar- og þroskasaga
þessa blaðs, sem ætlunin er að rekja
hér á eftir í stórum dráttum, líta til
baka á sjötugsafmæli og athuga
hvernig ferðalagið hefur gengið.
Upphafið
Framsóknarflokkurinn var stofnaður
árið 1916. Árið eftir hófst útgáfa
Tímans, sem varð aðalmálgagn hins
nýja flokks. Á engan mun hallað, þó
að sagt sé, að enginn einn maður átti
stærri hlut að stofnun hins nýja
flokks né heldur að því, að útgáfa
Tímans hófst en Jónas Jónsson frá
Hriflu, þá kennari við Kennaraskól-
ann og ritstjóri Skinfaxa, tímarits
ungmennafélaganna. Veturinn eftir
að Tíminn hóf göngu sína á svo Jón-
as leið norður í land og færir það í tal
við nokkra menn, að allillt sé, að
framsóknar- og samvinnumenn hafi
ekkert málgagn í Norðlendingaíjórð-
ungi. Voru haldnir nokkrir fundir um
málið á skrifstofu Sigurðar Kristins-
sonar kaupfélagsstjóra og Jónas leit-
aði eftir því við Ingimar Eydal,
kennara, að hann tæki að sér að rit-
stýra slíku málgagni, en Ingimar
hafði árin 1915 og 1916 verið með-
ritstjóri íslendings, svo að Jónasi og
fleirum hefur verið það ljóst, að þar
var maður, sem gat valdið því verk-
efni að ritstýra væntanlegu blaði.
Og niðurstaðan varð sú eftir fund-
ina á skrifstofu kaupfélagsstjóra, að
stofnað var félag til útgáfu blaðs, sem
valið var nafnið Dagur og Ingimar
Eydal ráðinn ritstjóri þess. Ritstjórn-
ina hafði hann að sjálfsögðu sem
aukastarf en hélt áfram kennslu-
starfi sínu. Annar kennari, Lárus J.
Rist, tók að sér að annast afgreiðslu
blaðsins og innheimtu áskriftar-
gjalda.
Og fyrsta blaðið kom út 12. febrúar
1918, íjórar síður í syipuðu broti og
þetta afmælisblað. Á forsíðu hins
nýja blaðs eru ávarpsorð til lesenda,
og þeim lýkur á þessa leið:
„Þó að „Dagur“ sé nú lítill vexti,
þegar hann hefur göngu sína, má þó
vel svo fara að á honum sannist það
fornkveðna: „Mjór er mikils vísir“.“
Þar reyndist Ingimar Eydal sann-
spár.
Við upphaf árs 1919 er broti
blaðsins breytt í þá stærð, sem síðan
hefur haldist. í orðsendingu til les-
endanna í fyrsta blaði árgangsins
segir m.a.:
„Þegar Dagur hóf göngu sína, var
honum spáð skammlífi. Sá spádóm-
ur kom frá þeim mönnum, er var í
nöp við stefnu blaðsins og vildu það
feigt. Þess skal nú getið, að engar
horfur eru á því, að þessi feigðar-
Dagur 70 ára
29