Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2016, Page 18

Múlaþing
Breiðdal, en þar er hann 1854, eins og sjá má af Bóluattesti, sem Guðmundur afi minn
átti og er nú hjá mér V.Ó.].
Árið 1856 er Guðmundur í Heydölum vinnumaður hjá séra Benedikt Þórarinssyni. Er
hann þann vetur beitarhúsasmali á svo nefndum Ámastöðum, sem eru um tjóra km frá
bænum. Eitt sinn í aftakadimmum frostbyl náði hann ekki bænum frá beitarhúsunum. Þá
kól hann svo háskalega að af honum reyttust
báðir fæturnir um mjóaleggi. Hann komst
þó aftur til heilsu þegar gróið hafði fyrir
leggjarstúfana. En nú var ekki margra kosta
völ fyrir hann, sem ekki vildi vera öðmm
til þyngsla, því að nú falaði hann enginn til
vinnumennsku, þótt áður hefði hann verið
eftirsóttur ijárgæzlumaður [Ekki er hægt að
liggja séra Benedikt á hálsi fyrir að hafa ekki
stutt Guðmund eftir þetta, því að hann lést í lok þessa sama árs].
Áður en Guðmundur missti fætuma var hann heitbundinn myndarlegri stúlku. Hann
tjáir henni að eins og nú standi sakir verði eina úrræðið fyrir þau að byrja búskap. En
unnustann sagðist þá ekkert með fótalausan mann hafa að gjöra. Þar með var þetta hjú-
skaparmál útrætt.
Ekki er um vitað að Guðmundur hafi lagst í sorg, fyllirí eða örvæntingu við þetta
óvænta svar, né að það hafi hrundið búskaparáformi hans. Að vísu var ekkert býli fáanlegt
í sveitinni. En ekki var ógjörningur að stofna nýbýli, og varð það úr vegna greiðvikni
góðs manns. Bóndinn á Ytri-Kleif, sem hét Þórður, stórbóndi og greiðamaður, leyfði
Guðmundi að byggja sér íbúð á beitarhúsum sínum Kleifarstekk. Fylgdi því um samin
grasnyt. Þama byrjaði Guðmundur búskap og bjó þar í fjögur ár. Síðan hefur jörðin alltaf
verið í ábúð til ársins 194?.
Fólkshaldið þessi ár, auk Guðmundar, var Ragnheiður móðir hans, sem var bústýra,
en vinnuhjú var Ámi faðir minn, en hann var þá fyrir stuttu fermdur, og Margrét systir
þeirra. Um bústofninn er ekki vitað, en hann hlýtur að hafa verið lítill, þegar athugað er
að Guðmundur var ekki nema 29 ára þegar hann missti fætuma, og þar af leiðandi ekki
búinn að vinna fyrir kaupi í mörg ár. Hæsta árskaup vinnumanna var þá, og löngu seinna,
12 spesíur - 48 kr - auk fata. Það tók því nokkur ár að safna í lífvænlegan bústofn.
Nýbýlið reyndist Guðmundi afar erfitt, svo fatlaður sem hann var; heyskapur var lítill
og reytingssamur, en sauðbeit góð og hagasælt. Hann fékk þá kost á heyskaparjörð og
tók hana. Á fjómm jörðum í sveitinni bjó hann samtals 15 ár. Bústaðabreytingin var af
ýmsum eðlilegum ástæðum. Á þessum búskaparárum í Breiðdal giftist hann Þorbjörgu
Guðmundsdóttur, sem reyndist honum ágætur lífsförunautur.
Vegna jarðnæðisleysis í Breiðdal fluttist Guðmundur að Stöð í Stöðvarfirði, en það
var þá sami hreppur. Þar bjó hann í nokkur ár, kannski sjö eða átta. Þar var búlaus prestur,
Guttormur Guttormsson, sem byggði honum staðinn. En þegar presturinn dó [1881], varð
Guðmundur að víkja þaðan fyrir prestsetubúskap.
16