Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2016, Page 160

Múlaþing
Þá var baðstofan full af reyk, og eldurinn kominn í baðstofuhurðina niðri. Ekki var hægt að
komast út um gluggana uppi, þeir voru svo litlir, varð því að fara ofan og brjóta gluggann
á litlu stofunni niðri, og þar komst fólkið út hálfnakið. Bærinn stóð allur í björtu báli, hafði
kviknað í frammi í eldhúsi.
Ég var borinn út í einni skyrtu og yfírsængin úr rúminu með mér. Tvíbýli var á bænum,
en bæimir stóðu báðir í sama þorpi, ég var borinn yfír í hinn bæinn, og lagður í rúm undir
glugga, og þar blasti við mér bálið af bænum okkar, hann brann allur, og hundamir bmnnu
allir, engu var bjargað nema því sem var í litlu stofunni, einu rúmi með rúmfötum, einu borði
og kommóðu. Fóstra mín átti saumavél, hún var uppi fyrir innan í litla húsinu, þau áhöld vom
óvíða til á þeim ámm, þegar fólkið var komið út, magnaðist eldurinn fljótt við súginn sem
kom þegar glugginn var brotinn, svo baðstofan var með það sama alelda, en þá mundi fóstra
mín eftir saumavélinni sem hún síst mátti missa. Jón hálfbróðir minn var á hinum bænum,
hann kom strax til aðstoðar, setti stóran klút fyrir munn og nef, og snaraði sér inn í eldinn og
náði saumavélinni, en hann sagðist aldrei hafa komist í slíka raun.
Ég lá á hnjánum í rúminu með andlitið út að glugga og horfði á ósköpin, fyrst logann
hátt upp úr eldhússtrompinum, síðan eld og reyk yfír öllum bænum, og svo leið nú nóttin og
þá var brennan búin og aðfangadagur jóla kominn. Ég lá í rúminu því nú átti ég engin föt,
og mér leiddist óskaplega. Seinna um daginn var komið inn með silfurpeninga sem grafnir
höfðu verið upp úr ösku, þeir voru allir svartir, og voru látnir á baðstofugólfið, þeir voru víst
heitir og var settur grindastóll yfír. Mér var bannað að fara ofan á gólfíð að skoða þetta, en
mikið langaði mig.
Frammi í bænum var skemmuloft alþiljað, og þar bjó nú fólkið um sig um kvöldið, ég
var borinn þangað fram, því fóstra mín vildi hafa mig hjá sér. Ekki man ég eftir veitingum
þetta kvöld, þær voru held ég mjög litlar og dapurt yfír öllu. Ég lá í rúminu á jóladaginn, en
á annan kom fóstra mín með sokka og skó, þeir voru verptir, og kjól úr ljósgráu vaðmáli, og
náði hann ofan á mið læri. Ég man að hún hágrét þegar hún var að klæða mig í þetta, en ég
var sæll og glaður og hljóp út.
Bærinn þar sem þessi saga gerðist var Stóra-Sandfell í Skriðdal. Bóndinn á bænum sem
brann var Björn Ámason Scheving og Guðrún Jónsdóttir, kona hans móðirsystir mín, en
fóstra mín hét Gróa Einarsdóttir, dóttir Guðrúnar systir af fyrra hjónabandi. Á bænum sem
ekki brann bjó Salný Jónsdóttir frá Snjóholti í Eiðaþinghá og Einar Bjamason sonur hennar,
fyrirvinna hjá henni.
Við fengum svo húsaskjól um veturinn í Sauðhaga á Völlum sem er næsti bær við Sandfell
vestan Grímsár, þar bjó þá Einar Jónsson sonur séra Jóns prests að Klyppsstað í Loðmundar-
firði og kona hans Bergljót, dóttir séra Einars í Vallanesi. Guðrún systir var í Litla-Sandfelli
hjá Þuríði systur okkar um veturinn, og hafði litlu stúlkuna með sér, hún dó um veturinn og
var jörðuð í Vallanesi. Mennimir sem fóm með litlu kistuna komu að Sauðhaga og stönsuðu
þar, á meðan var ég að vappa kringum hana. Sveitungarnir vom víst mjög hjálpsamir við
fólkið (sem var 9 eða 10 manns), með fata- og matargjöfum. Fóstri minn, Bjöm, byggði svo
um vorið timburhús, og þótti það nýlunda þá. Munu þeir Eydalabræður, Jón og Magnús sem
víða vom þá við smíðar um Hérað, hafa ráðið mestu um það, og Magnús byggði húsið, en það
reyndist ekki vel, stóð bara í 10 ár. í þetta hús kom strax eldavél, kabyssa sem þá var kölluð,
stór með 4 hellum og bakaraofni, í henni vom bakaðar sykurkökur, sem þá vora óþekktar á
þeim slóðum, og ég hygg að þetta hafí verið fyrsta eldavél á Fljótsdalshéraði.
158