Bændablaðið - 21.10.2021, Blaðsíða 1

28–29
20. tölublað 2021 ▯ Fimmtudagur 21. október ▯ Blað nr. 597 ▯ 27. árg. ▯ Upplag 32.000 ▯ Vefur: bbl.is
Karólína Elísabetardóttir, sauðfjárbóndi í Hvammshlíð, er þátttakandi í alþjóðlegu verkefni um riðuveiki:
Segir stutt í að hægt sé að rækta upp ónæmt sauðfé
Karólína Elísabetardóttur, sauð­
fjár bóndi í Hvammshlíð í Skaga­
byggð, segir að lausnin til að rækta
upp verndandi arfgerðareiginleika
í sauðfé gegn riðu sé innan seil­
ingar. Samstarf hennar við þýska,
enska og ítalska vísindamenn með
aðkomu riðusérfræðings á Keldum
og ráðunauts frá Ráðgjafar miðstöð
landbúnaðarins, hefur skilað þeim
árangri að arfgerðin T137 hefur
fundist í tveimur kindum í sömu
fjölskyldunni á bæ á Norðurlandi
vestra.
„Kindurnar tvær með T137 fund-
ust á Sveinsstöðum í Þingi, rétt við
Vatnsdalshóla. Þórður Pálsson frá
Matvælastofnun benti mér á þessa
hjörð í vor, sem er mjög stutt frá
gamla riðusvæðinu í Vatnsdal. Þar
hefur samt aldrei komið upp riða –
sem er sérstakt. Það var sem sagt í
kindinni Þoku sem arfgerðin fannst
fyrst og áfram er leitað í fjölskyldu
hennar,“ segir Karólína.
Sigurður Sigurðarson dýralæknir
segir í grein í Bænda blaðinu í dag
(bls. 40) að leit að arfgerðum í fé,
sem verji gegn riðu, sé vissulega af
hinu góða. Hins vegar sé óraunhæft
að fullyrða, eins og gert hafi verið að
undanförnu, að hægt sé að útrýma
riðuveiki á 10 árum við aðstæður
sem hér eru. Hann segir fullyrðingar
líka rangar um að niðurskurður á
riðusvæðum hafi engu skilað og
vísar í gögn því til staðfestingar.
Þá segir Sæmundur Sveinsson,
fagstjóri erfðarannsókna hjá Matís,
í viðtali á bls. 8, að það séu að
minnsta kosti þrjú sæti í riðugen-
inu Prnp sem hafa áhrif á næmi
sauðfjár gagnvart riðu. „Hinn eig-
inlegi verndandi eiginleiki í sæti
171 hefur aldrei fundist hér á landi,
þrátt fyrir umtalsverða leit,“ segir
Sæmundur, en nú á bæta við arf-
gerðagreiningum á þessum þekkta
verndandi breytileika í samstarfs-
verkefni Matís og Keldna.
Segir málið furðu einfalt
Karólína segir að arfgerðin T137
hafi í umfangsmiklum rannsóknum
á Ítalíu reynst eins verndandi og
önnur þekkt verndandi arfgerð –
sæti 171 arfgerð R eða ARR – sem
notast er við í Evrópu við að byggja
upp þolna sauðfjárstofna.
„Ég veit að sumum þykir þetta
full bjartsýnt, að lýsa því yfir að
lausnin sé handan við hornið. Ég
skil vel að embættisfólk og fólk í
opinberum stofnunum, eins og vís-
indamenn, stigi varlega til jarðar,“
segir Karólína. Hún bætir við að allt
bendi samt til þess að „kerfið“, sem
hefur erlendis virkað vel síðustu 20 ár
til að rækta upp stofn með vernd gegn
riðu, verði fljótlega hægt að yfirfæra
á Ísland.
„Þótt það hljómi ólíklega við fyrstu
sýn þá er málið í rauninni furðu ein-
falt – ef það er tekið tillit til aðferðar-
fræðinnar í öðrum löndum. Það þarf
bara að leita að arfgerðinni með opnum
huga og skipulegum hætti – hefja svo
markvissa ræktun út frá þeim gripum
sem finnast með arfgerðina,“ segir
hún.
Til að vera hundrað prósent viss,
sé auk þess á döfinni að prófa gildi
aðferðarinnar, para saman ólíka
íslenska riðustofna og þessa „nýju“
arfgerð – sem þarf þá að sanna
verndargildi sitt.
Fyrsta kynslóðin strax vel varin
Karólína segir að ítölsku rannsóknirnar
bendi til þess að T137 virki jafnvel í
arfblendnu formi – ólíkt ARR sem
þarf helst að koma arfhreint fyrir til að
virka fullkomlega verndandi. „Ef þetta
verður staðfest mun það flýta mikið
fyrir, því fyrsta kynslóðin væri strax
vel varin.“
Vegna þess hversu arfgerðin er
mjög sjaldgæf í dag yrði þess vegna að
passa upp á að koma í veg fyrir skyld-
leikaræktun. „Mikilvægast er auðvit-
að fyrst að rækta upp þolinn stofn á
„upphafssvæði“ riðu í Skagafirði og
Húnavatnssýslum og hinum varn-
arhólfum þar sem riða hafði komið upp
áður. En á meðan fyrirkomulagið með
líflambasölusvæðin er enn notað, þar
sem líflömb eru seld til riðusvæða, er
ekki síður mikilvægt að hafa verndandi
arfgerðina einnig þar.“
Arfgerðin T137 hafði fundist í rann-
sóknum á Keldum sem meðal annarra
Stefanía Þorgeirsdóttir stóð að á tíunda
áratugnum.
„Núverandi leit eftir þessari arfgerð
byggist að hluta til á upplýsingum frá
þeim tíma; hún fannst á Núpsstað í
Skaftárhreppi og á Enni í Hofshreppi
ásamt nokkrum riðubæjum – sem koma
eðlilega ekki lengur til greina sem
mögulegur grunnur,“ segir Karólína.
Þær Karólína og Stefanía Þorgeirsdóttir,
riðusérfræðingur á Keldum, hafa í sam-
starfi við bændur sem þekkja til rakið
afkomendur gömlu T137-kindanna á
bæina Hvol og Sandfell.
„Því miður er arfgerðin greinilega
dáin út á Hvoli, en niðurstöðurnar
frá Sandfelli eru væntanlegar í næstu
viku,“ segir Karólína.
Hún vonast til að finna fleiri einstak-
linga með arfgerðina annars staðar á
landinu í haust, í samstarfi við Eyþór
Einarsson frá Ráðgjafarmiðstöð land-
búnaðarins.
Rannsóknin er fjármögnuð af
þróunarsjóði sauðfjárræktar og þeim
stofnunum erlendis sem taka þátt í
henni, meðal annars Justus-Liebig-
háskólanum í Giessen og Friedrich-
Loeffler-Institut í Greifswald í
Þýskalandi. Ef allt gengur að óskum
eiga helstu niðurstöðurnar að liggja
fyrir í kringum áramótin 2022–2023.
– Sjá einnig frétt á bls. 8. /smh/HKr.
Reykjavík:
Kjötsúpudagur
1. vetrardag
Íslensku kjötsúpunni verður gert
hátt undir höfði með árlegum kjöt­
súpudegi fyrsta vetrardag, laugar­
daginn 23. október næstkomandi,
og hefst klukkan 13.00. Þar bjóða
veitinga­ og verslunarmenn við
Skólavörðustíg gestum og gang­
andi upp á rjúkandi kjötsúpu með
stuðningi bænda.
Allir Íslendingar elska kjöt-
súpu, enda eiga allar íslenskar fjöl-
skyldur sína uppáhaldsuppskrift
að kjötsúpunni sinni. Hún vekur
góðar minningar, kallar fram bros
og yljar hjartanu, jafnt sem hún er
bragðgóð, seðjandi og næringar-
rík. Kjötsúpudagurinn er haldinn
af veitinga- og verslunarmönnum
á Skólavörðustíg með stuðningi
bænda. /HH
36
Mögulegur innflutningur
sníkjuvesputegunda til
höfuðs óværu í birkitrjám
Ævintýri líkast að fylgjast
með skógarhöggs-
mönnunum að störfum
22
Signe Arendorf Bache gerir
magnaðar blýantsteikn-
ingar af íslenskum hestum
Nú er sumarið 2021 að renna sitt skeið og fyrsti vetrardagur er laugardaginn 23. október. Þessi mynd var tekin af henni Hörpu Maríu Ólafsdóttur, fimm ára, úr Kjósinni í sumar, með
stóðhestinum Toppi frá Meðalfelli og sýnir hvernig tenging barns og hests getur verið einstaklega falleg og báðum dýrmæt.– Sjá myndasyrpu af börnum í sumarskapi á bls. 7.
Mynd / Sólrún Björg.