Bændablaðið - 21.10.2021, Qupperneq 6

Bændablaðið | Fimmtudagur 21. október 20216
Þegar þessi pistill er skrifaður er undir-
ritaður miðja vegu milli Reykjavíkur og
Akureyrar við upphaf Bændafunda um
landið. Með í för eru stjórnarmenn sam-
takanna ásamt starfsmönnum þar sem við
leitumst við að ná samtali við bændur um
framtíðarsýn samtakanna og landbúnaðinn
á Íslandi.
Á þeim fundum sem við höfum þegar
haldið hefur fundarmönnum verið tíðrætt um
reglugerð um sjálfbæra landnýtingu sem kynnt
var inni á samráðsgátt stjórnvalda þann 24.
september sl. Reglugerðin byggir á 11. gr.
laga um landgræðslu nr. 155/2018 sem voru
samþykkt á Alþingi árið 2018. Markmið lag­
anna er að vernda, endurheimta og bæta þær
auðlindir þjóðarinnar sem fólgnar eru í gróðri
og jarðvegi og tryggja sjálfbæra nýtingu lands.
Í lögunum er mælt um að ráðherra skuli setja
reglugerð með það að markmiði að tryggja
sjálfbæra landnýtingu, með leiðbeiningum
og viðmiðum þar að lútandi sem taki mið
af ástandi lands, m.a. varðandi beit búfjár,
umferð fólks og ökutækja, framkvæmdir og
akuryrkju. Þessi markmið er hægt að taka
undir. Við sem nýtum landsins gæði til verð­
mætasköpunar höfum flest að leiðarljósi að
skila landinu í betra ásigkomulagi en við
tókum við því. Þannig hafa bændur grætt upp
þúsundir hektara lands í góðu samstarfi við
Landgræðsluna um áratugaskeið.
Það sem liggur beinast við er að líta til
orðanna viðmið og leiðbeiningar. Þessi viðmið
sem sett eru upp eru flókin og ógjörningur er
að átta sig á því hvaða áhrif þau munu hafa.
Ástæða þess er að reglugerðin gerir ráð fyrir
því að bera beitarsvæði saman við ímyndað
svæði í besta mögulega ástandi miðað við
aðstæður, landslag og þess háttar. Slíkt mat
á beitarsvæðum landsins liggur ekki fyrir og
mun trauðla liggja fyrir þegar hefja á inn­
leiðingu reglugerðarinnar. Þannig er hvorki um
viðmið né leiðbeiningar að ræða í reynd, held­
ur áform um flókið og óskilvirkt eftirlit sem
ekki munu skila árangri. Þannig samrýmast
reglugerðardrögin sem eru til umsagnar ekki
vel lögunum sem þau grundvallast á. En þau
gera ráð fyrir að leiði eftirlit Landgræðslunnar
til að ástand lands samrýmist ekki lögunum
eða viðmiðum um sjálfbæra landnýtingu skuli
landeiganda leiðbeint um gerð landbótaáætl­
unar í samráði við hlutaðeigandi sveitarstjórn.
Þá megi gera umráðamönnum búfjár skylt að
hafa það í vörslu allt árið eða tiltekinn hluta
ársins megi rekja ósjálfbæra landnýtingu til
ágangs vegna lausagöngu búfjár. Eins gæti
þvingunarúrræði laganna ásamt dagsektar­
ákvæði virkjast.
Ástand lands í samhengi við
nýtingu ákvarðar sjálfbærni
Í aðdraganda vinnunnar gerðu Bændasamtökin
alvarlegar athugasemdir við að ekkert samráð
var haft við hagsmunaðila um gerð viðmiða
um jarðrækt, þrátt fyrir að allur hefðbundinn
landbúnaður byggi á því að nýta tún til rækt­
unar nytjajurta. Upphaflegu drögin báru þess
merki að þau hefðu bara getað batnað við sam­
ráð. Grundvallarhugsunin í stýringu nýtingar
hlýtur að vera sú að ástand lands í samhengi
við nýtingu eigi að gefa spá um hvernig ástand
lands verður í framtíðinni. Það er með þeirri
vísindalegu nálgun sem Íslendingum hefur
lukkast að stýra nýtingu sinni á auðlindum
sjávar um áratugaskeið. Væri hins vegar notast
við sömu skilgreiningu á sjálfbærri nýtingu
auðlinda í sjávarútvegi líkt og gert er ráð fyrir
í reglugerðardrögunum er ólíklegt að nokkur
fiskur væri veiddur á sjálfbæran hátt. Því öll
nýting á landi sem ekki er í besta mögulega
ástandi er talin ósjálfbær. Væri þorskstofninn
ekki í hámarksstærð miðað við aðstæður væru
veiðarnar ekki sjálfbærar. Það gefur augaleið
að þetta verklag getur ekki gengið.
Við viljum sérstakt landbúnaðarráðuneyti
Bændur hafa tekið til á hlaðinu hjá sér með
því að sameina búgreinafélög inn í sterk sam­
tök bænda. Það hefur gert það að verkum að
sérfræðiþekking nýtist betur og greinarnar
vinna saman að því markmiði að efla íslenskan
landbúnað. Enda eru hagsmunir allra greina
samtvinnaðir, við erum sterkari saman. En
það þyrfti að taka til víðar. Með lögum um
Stjórnarráð Íslands sem tóku gildi 1. janúar
1970, hvarf atvinnumálaráðuneytið af sjón­
arsviðinu og sérstakt landbúnaðarráðuneyti
var stofnað með eigin skrifstofu og lögbundið
starfssvið. Árið 2007 var tekin sú ákvörðun
á Alþingi að sameina sjávarútvegsráðuneytið
og landbúnaðarráðuneytið í eitt ráðuneyti.
Síðar var það ráðuneyti sameinað inn í at­
vinnuvega­ og nýsköpunarráðuneytið. Síðan
þá hafa nokkrar breytingar orðið á starfssviði
ráðuneytisins og þeim stofnunum sem bændur
þurfa að eiga í samskiptum við. Upplifun at­
vinnugreinarinnar og samtakanna er sú að
fleiri hendur þurfi innan ráðuneytisins til þess
að sinna málum landbúnaðarins. Af nógum
verk efnum er að taka á næstu árum. Bæta þarf
afkomu, auka nýliðun og tryggja þarf skyn­
samlegar ráðstafanir til þess að ná auknum
árangri í loftslagsmálum.
Bændablaðið kemur út 24 sinnum á ári. Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum
á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í pósti
gegn greiðslu. Árgangurinn kostar þá kr. 11.600 með vsk. (innheimt í tvennu lagi).
Ársáskrift fyrir eldri borgara og öryrkja kostar 7.600 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
SKOÐUN
Pólitískur rétttrúnaður, uppgangur
öfgaskoðanahyggja og beiting barna í
hræðsluáróðri eru allt mjög vel þekkt
stef í alþjóðapólitík. Undirrótin að
beit ingu slíkra meðala er nær undan-
tekningarlaust peningalegir hagsmunir
áhrifamikilla fjármálamanna.
Ekki er hægt að líta framhjá því að fjár­
sterkustu öfl heimsins hafa séð gríðarleg
tækifæri í loftslagsbaráttunni. Þessi öfl, sem
stýra m.a. orkumálum heimsins og iðnaði,
hafa í hendi sér að draga úr kolabrennslu
og losun koltvísýrings, en ætla sér ekki
að gera það nema að fá opinbera ívilnun
í staðinn. Þess vegna er nú hamast við að
koma skömminni yfir á almenning sem
síðan á að þvinga stjórnmálamenn til að
gera breytingar á regluverki sem þessum
öflum eru þóknanlegar. Einnig að auka
fjárútlát ríkissjóða í þeirra þágu.
Gagnrýni á slíka framvindu, hvort sem
er úr röðum almennings eða vísindasam­
félagsins, er undantekningarlaust afgreidd
sem afneitun, vanþekking og villutrú. Á
sömu forsendum hafa þjóðir verið leiddar út
í stríð hvað eftir annað þar sem almennum
borgurum hefur verið fórnað fyrir peninga­
lega hagsmuni í mörgum tilfellum örfárra
einstaklinga.
Helgi Tómasson, prófessor í hagrann­
sóknum og tölfræði við Háskóla Íslands,
skrifaði athyglisverða grein í Morgunblaðið
14. október síðastliðinn þar sem hann
kemur inn á rétttrúnað í loftslagsmálum.
Bendir hann á að svo stíft sé rétttrúnað­
inum haldið á lofti að það þyki sæma að
horfa framhjá tölfræðilegum staðreyndum
og skekkjum í útreikningum í IPCC­skýrsl­
um Sameinuðu þjóðanna um loftslagsmál.
Niðurstaða Helga er því að núverandi hlýn­
un jarðar kalli alls ekki á ofsafengnar full­
yrðingar um „hamfarahlýnun“ þegar litið
er til niðurstaðna vísindarannsókna.
Helgi bendir líka á bókina Uppfyllingu
staðreynda (Factfulness) eftir sænska lækn­
inn og tölfræðinginn Hans Rosling, sem
jafnframt var prófessor í alþjóðlegri heilsu
við Karolinska Institute í Stokkhólmi. Á
blaðsíðu 229 í þeirri bók segir höfundur frá
því þegar hann hitti Al Gore, fyrrverandi
varaforseta Bandaríkjanna, í fyrsta sinn
og þeir ræða loftslagsmál. Þar telur Gore
mikilvægt að draga fram verstu hugsan­
legu sviðsmynd til að fá fólk til til að spila
með. „We need to create fear,“ eða, við
verðum að skapa ótta. Þarna hitti Al Gore
naglann á höfuðið því þetta hefur einmitt
reynst lykillinn að árangri í að vinna risa­
stórum umdeildum áformum brautargengi
í gegnum tíðina.
Ótta var einmitt beitt kröftuglega til að
vekja múgæsingu og hatur í garð komm­
únista, gyðinga, fatlaðra og ýmissa minni­
hlutahópa á fjórða áratug síðustu aldar með
skelfilegum afleiðingum.
Á sjötta, sjöunda og fram á áttunda ára­
tuginn var taumlausum ótta og börnum
óspart beitt til að afla fjárveitingum fylgis
til uppbyggingar kjarnorkuvopnabúra í
kalda stríðinu, ekki síst í Bandaríkjunum
og í Sovétríkjunum sálugu. Frægar eru
myndir af skólabörnum skríðandi undir
borð í skólastofum til að verjast „yfirvof­
andi“ kjarnorkuárás. Slíkur ótti skilaði sér
líka vel til íslenskra skólabarna.
Nú rær fyrrverandi forseti Íslands á
sömu mið varðandi loftslagsráðstefnu sem
halda á í Glasgow í nóvember. – „Nú er
síðasti séns, kæru vinir, til þess að sýna
alvarlegar aðgerðir,“ sagði forsetinn fyrr­
verandi og formaður Hringborðs norður­
slóða Arctic Circle. Þá óskaði hann um leið
eftir lagningu sæstrengs frá Íslandi.
Almenningi er sem sagt hótað heimsendi
ef ekki verður farið að ýtrustu kröfum fjár­
málaelítunnar. /HKr.
Gunnar Þorgeirsson
formaður Bændasamtaka Íslands
gunnar@bondi.is
ÍSLAND ER LAND ÞITT
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: 563 0339 – Blaðamenn: Guðrún Hulda Pálsdóttir gudrunhulda@bondi.is – Margrét Þóra Þórsdóttir mth@bondi.is –
Sigrún Pétursdóttir sigrunpeturs@bondi.is – Sigurður Már Harðarson smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is
Auglýsingastjóri: Þórdís Una Gunnarsdóttir thordis@bondi.is – Sími: 563 0303
Netfang auglýsinga: augl@bondi.is − Vefur blaðsins: www.bbl.is − Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is
Frágangur fyrir prentun: Ágústa Kristín Bjarnadóttir – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621
Óttastjórnun Reglugerð um sjálfbæra landnýtingu
Þessi óvenjulega sýn blasti við vegfarendum sem óku út Patreksfjörðinn 3. ágúst 2021. Mikil gosmóða frá eldgosinu í Geldingadölum á Reykjanesi
lá þá víða yfir í einstöku logni sem þá var á öllum Vestfjörðum. Þessi mynd var tekin af Barðastrandarvegi þar sem hann liggur um Raknadals-
hlíð, skammt innan við Patreksfjarðarþorpið sem stendur á og við Vatneyrina. Þótt fjarlægðin sé ekki ýkja mikil, var vart hægt að greina þorpið
í gegnum gosmistrið. Mynd / Hörður Kristjánsson.