Bændablaðið - 21.10.2021, Qupperneq 12

Bændablaðið | Fimmtudagur 21. október 202112
AF VETTVANGI BÆNDASAMTAKANNA
Á síðustu árum hefur reynt veru­
lega á viðbrögð við náttúruham­
förum og eyðingu búfjár vegna
dýrasjúkdóma. Eftir þá reynslu
hafa ýmis álitaefni komið til
umræðu sem mikilvægt er að
greina og hagnýta til framtíð­
ar litið. Meðal þess er að hvaða
marki og með hvaða hætti veita
á fé úr sameiginlegum sjóðum
landsmanna vegna tjóns á eign­
um og búfé í eigu bænda.
Síðustu daga og vikur hafa
bændur í Þingeyjarsveit þurft að
sæta rýmingu vegna skriðufalla í
Kinnarfjöllum. Ljóst er að í þessum
náttúruhamförum hafa víða orðið
skemmdir á túnum og girðingum
þar sem skriður hafa fallið fram á
láglendi og yfir tún og girðingar.
Bjargráðasjóður heyrir undir
atvinnuvega- og nýsköpunarráðu-
neytið og starfar samkvæmt lögum
nr. 49/2009, með síðari breyting-
um. Lögunum var síðast breytt
með lögum nr. 46/2018. Hlutverk
sjóðsins er að veita einstaklingum
og félögum fjárhagsaðstoð til að
bæta meiri háttar beint tjón af völd-
um náttúruhamfara á eftirfarandi
eignum:
a. Gjaldskyldum fasteignum
samkvæmt skilgreiningu
laga um tekjustofna sveitar-
félaga og girðingum, túnum
og rafmagnslínum sem
tengjast landbúnaði.
b. Heyi sem notað er við land-
búnaðarframleiðslu.
c. Vegna uppskerubrests af
völd um óvenjulegra kulda,
þurrka, óþurrka og kals.
Það tjón sem nýtur almennrar
tryggingaverndar fæst ekki bætt úr
Bjargráðasjóði og hið sama gildir
um tjón sem fæst bætt með öðrum
hætti, en þar er vísað til laga um
Náttúruhamfaratryggingu Íslands.
Þá gera lög um Bjargráðasjóð
ráð fyrir því að tjón sé bætt með
styrkjum en ekki tjónabótum í
hefðbundnum skilningi. Það er
umhugsunarefni þar sem megin-
reglan er sú að styrkir teljast til
skattskyldra tekna aðila á meðan
tjónabætur gera það ekki. Þetta
misræmi þarf nauðsynlega að
taka til skoðunar m.a. vegna þess
að í lögum um náttúruhamfara-
tryggingar eru bætur skilgreindar
sem vátryggingabætur. Þá taka
fjárhæðir veittra styrkja mið af
fjárhag og stöðu sjóðsins hverju
sinni.
Á síðustu árum hefur fyrir-
komulag, fjármögnun og hlut-
verk Bjargráðasjóðs tekið mikl-
um breytingum frá því hann var
stofnaður. Eignarhaldi og aðkoma
sveitarfélaganna að Bjargráðasjóði
lauk með setningu laga nr. 49/2009.
Með niðurlagningu búnaðardeildar
Bjargráðasjóðs, samhliða því að
búnaðargjald var aflagt gátu bænd-
ur ekki lengur sótt um tjónabætur
vegna óvenjulegs veðurfars, tjóns
á búfé og afurðum búfjár og upp-
skerutjóns á grænmeti og garðá-
vöxtum. Með niðurlagningu bún-
aðardeildar sjóðsins lauk þar einnig
eignaraðild Bændasamtaka Íslands
að sjóðnum. Þannig hefur hlutverk
sjóðsins dregist saman með tilkomu
almennra landbúnaðartrygginga
sem vátryggingafélögin bjóða
upp á, Náttúruhamfaratryggingu
Íslands, auk ýmissa annarra úrræða
sem lög tryggja þegar skórinn
kreppir af ýmsum ástæðum. Þá er
umhugsunarverð sú staðreynd að
Bjargráðasjóður er fjármagnaður
með fjárframlögum af fjárlögum
sem býður þeirri hættu heim að tjón
þeirra sem Bjargráðasjóði er ætlað
að koma til hjálpar verði ekki bætt
fyrr en eftir að fjárlög hafa verið
samþykkt á Alþingi, sem kann að
vera allnokkru eftir að tjónsatburð-
ur hefur átt sér stað. Það má því
raunar segja að verulega hafi fjarað
undan starfsemi sjóðsins á síðustu
árum og áratugum.
Annmarkar á núgildandi
löggjöf um Bjargráðasjóð
Náttúruhamfaratrygging Íslands
(NTÍ) bætir beint tjón af völdum
eldgosa, jarðskjálfta, skriðufalla,
snjóflóða og vatnsflóða. Þau bæta
ekki tjón vegna flóða af völdum
leysingavatns/asahláku og skýfalls,
óveðurstjón, foktjón eða tjóns af
völdum snjóþunga þegar eignir
sligast eða brotna undan snjó. Allar
húseignir á Íslandi eru vátryggðar
hjá NTÍ og ef innbú og lausafé við-
komandi er brunatryggt hjá hinum
almennu tryggingafélögum, er það
vátryggt gegn náttúruhamförum hjá
NTÍ.
Landbúnaðartrygging sem
í boði er hjá tryggingafélögun-
um er ætluð bændum sem leggja
stund á hefðbundnar búgreinar,
svo sem sauðfjár- og nautgripa-
rækt. Sérhæfðari búrekstur, t.a.m.
loðdýra-, yl-, alifugla-, garð- og
svínarækt verður að vátryggja sér-
staklega. Lausafjártrygging tryggir
lausafé svo sem búfé, hey, fóður,
áhöld og tæki á býli fyrir bruna
og gripi fyrir umferðaróhöppum
og raflosti. Engin trygging er hins
vegar fyrir búfénað sem t.a.m.
drepst vegna slæms veðurfars því
eftir standa úr sér gengin ákvæði
laga um Bjargráðasjóð sem þarfn-
ast heildarendurskoðunar því sjóð-
urinn veitir bændum ekki þá vernd
sem honum var ætlað í upphafi.
Annmarkar í núgildandi löggjöf
og fjármögnun sjóðsins leiðir
til óskilvirkni við uppgjör bóta,
langrar málsmeðferðar og óvissu
um réttarstöðu þeirra tjónþola sem
sjóðnum er ætlað að vernda.
Heildstæð endurskoðun á
tryggingamálum bænda
Á Búnaðarþingi í vor var samþykkt
ályktun með öllum greiddum at-
kvæðum þingfulltrúa, þar sem
lagt var til að farið yrði í heild-
stæða endurskoðun á trygginga-
málum bænda, þar með talið
lögum um Bjargráðasjóð. Það
er álit Bændasamtaka Íslands að
auka þurfi tryggingavernd bænda,
fyrirsjáanleika og skilvirkni við
uppgjör á tjónum í landbúnaði en
það verður þó heldur ekki gert án
aðkomu almennu vátryggingafé-
laganna því kanna þarf vilja þeirra
til að bjóða upp á náttúruhamfara-
tryggingar sem hluta af samsettri
vátryggingavernd þegar landbún-
aðartryggingu sleppir.
Í atvinnuvega- og nýsköpun-
arráðuneytinu er nú að störfum
starfshópur skipaður fulltrúum
frá Bændasamtökum Íslands,
Náttúruhamfaratryggingu Íslands,
fulltrúum frá tryggingafélögunum
og fjármálaráðuneytinu sem eru
að fara heildstætt yfir trygginga-
mál bænda. Er ráðgert að starfs-
hópurinn skili af sér niðurstöðu og
tillögum þann 1. apríl nk. Þangað
til þurfa bændur sem orðið hafa
fyrir tjóni á búfénaði og túnum að
leggja allt sitt traust á að stjórn-
völd og Alþingi finni lausnir svo
bændur geti haldið áfram að sinna
verkefnum sínum.
Vigdís Häsler
framkvæmdastjóri
Tryggingavernd bænda
Vigdís Häsler.
FRÉTTIR
Bústólpi hefur tekið á móti 385 tonnum af þurrkuðu byggi í haust. Myndir / Hólmgeir Karlsson
Bústólpi hefur tekið á móti
385 tonnum af þurrkuðu byggi
– Nýtt í kjarnfóður eða sérblöndur fyrir bændur
„Uppskeran í ár var afar góð,
korn vel þroskað og fylling með
því allra besta sem við höfum séð
í mörg ár í ræktun hér á landi,“
segir Hólmgeir Karlsson, fram­
kvæmdastjóri Bústólpa, um bygg­
uppskeru sumarsins.
Bústólpi hefur tekið á móti 385
tonnum af þurrkuðu byggi í haust
og hefur þá ýmist keypt það af
bændum eða fengið þá til að vinna
sérblöndur fyrir þá með þeirra eigin
byggi. „Þegar hafa 75 tonn verið
unnin í sérblöndur fyrir bændur sem
vilja nýta sjálfir sitt bygg,“ segir
Hólmgeir.
Hann segir að þetta sé ekki endi-
lega mesta magn sem fyrirtækið hafi
tekið á móti í áranna rás, „en hugs-
anlega besta kornið sem við höfum
fengið frá bændum“.
Spara innflutning
Hann segir starfsfólk Bústólpa út-
búa sérstakar fóðurblöndur fyrir
bændur þar sem reynt er af fremsta
megni að nýta þeirra bygg sem
best á móti öðrum nauðsynlegum
hráefnum. Félagið kaupir töluvert
magn af byggi af bændum á svæð-
inu og segir Hólmgeir að það nýtist
sem hráefni í eigin framleiðslu á
kjarnfóðri. Fyrir hvert kíló sem fæst
frá bændum sparar fyrirtækið sér
innflutning á byggi til framleiðslu
sinnar. /MÞÞ
Kornuppskera í Eyjafirði var góð, kornið vel þroskað og fylling með því
besta sem menn hafa séð.
Viðskiptahraðallinn Til sjávar og sveita gangsettur í þriðja sinn:
Leitað að bestu matar-
frumkvöðlum landsins
Viðskiptahraðallinn Til sjávar og
sveita verður gangsettur í þriðja
sinn nú í nóvember. Icelandic
Startups, sem hafa stýrt við­
skiptahraðlinum undanfarin tvö
ár, leita nú að bestu matarfrum­
kvöðlum landsins til þátttöku.
Á þessum tveimur árum hafa 19
fyrirtæki farið í gegnum hraðalinn
og sum náð markverðum árangri,
bæði á innlendum og erlendu mörk-
uðum.
Umsóknarfrestur er til 1. nóv-
ember næstkomandi en hraðallinn
hefst formlega 15. nóvember, stend-
ur yfir í fjórar vikur og lýkur með
uppskerudegi 10. desember. Hægt
er að sækja um á vef Til sjávar og
sveita, tilsjavarogsveita.is.
Þátttakendur fá aðgang að sam-
eiginlegri vinnuaðstöðu og njóta
leiðsagnar reyndra frumkvöðla,
fjárfesta og annarra sérfræðinga.
Þá er boðið upp á ýmis tækifæri til
að koma vörunum á framfæri.
Sérstakur markaðshraðall í ár
Í ár verður hraðallinn keyrður sem
sérstakur markaðshraðall að erlendri
fyrirmynd, í samstarfi við GAN –
Global Accelerator Network.
Nettó eru bakhjarlar hraðalsins
annað árið í röð og taka þau virkan
þátt í allri framkvæmd hraðalsins og
deila þar sinni þekkingu og reynslu
þegar kemur að markaðssetningu á
matvöru.
Óskað er eftir fyrirtækjum sem eru
langt komin í vöruþróun, tilbúin með
vöru á markað eða hafa hafið mark-
aðssókn. Aðeins fimm fyrirtæki verða
tekin inn í hraðalinn og er því leitað
að bestu matarsprotum landsins sem
munu í gegnum hraðalinn fá öflugan
undirbúning og stuðning fyrir mark-
aðssókn innanlands og utan.
Kristín Soffía Jónsdóttir, fram-
kvæmdastjóri Icelandic Startups,
segir að þetta sé í fyrsta sinn sem
hraðallinn er keyrður með áherslu
á markaðssókn og útrás. „Við erum
spennt fyrir verkefninu. Markmiðið
er skýrt, við viljum styðja við útrás
íslenskra matvæla og teljum þetta vera
rétta leið. Svona markaðshraðlar eru
sannprófaðir og við gerum þetta með
góðum stuðningi frá GAN.“ /smh
Frá uppskerudeginum 2019. Feed the viking kynnir vörur sínar.