Læknablaðið - 01.03.2021, Blaðsíða 48

160 L ÆK N A BL AÐIÐ 2021/107
B R É F T I L B L A Ð S I N S
Leghálskrabbameinsleit
Krabbameinsfélagsins
– árangursmat og gæðaeftirlit
Kristján Sigurðsson
prófessor emeritus, fyrrverandi yfirlæknir og
sviðsstjóri Leitarsviðs Krabbameinsfélagsins
1982-mars 2013
Vegna óvæginnar umræðu síðustu mán-
uði um starfsemi leitarsviðs Krabbameins-
félagins í kjölfar tillagna skimunarráðs
landlæknis um endurskipulagningu
krabbameinsleitar, þykir mér ástæða til að
gefa innsýn í árangursmat hlutlausra er-
lendra fagaðila á skipulagi leghálskrabba-
meinsleitar Krabbameinsfélagsins og á
gæðaeftirliti tengdu leitarstarfinu.
IARC/WHO 2005
Skipuleg leghálskrabbameinsleit hófst
á vegum Krabbameinsfélagsins 1964 og
vakti snemma athygli Alþjóðaheilbrigð-
isstofnunarinnar (WHO) sem tilnefndi
Ísland árið 1983 sem fyrirmynd annarra
þjóða hvað varðar rannsóknir og leit
að leghálskrabbameini (Morgunblaðið
17.6.1983).
Gott samstarf var við IARC (Alþjóða-
stofnun um krabbameinsrannsóknir,
undirstofnun WHO) í Lyon, Frakklandi,
en þar stýrði prófessor Nick Day vinnu-
hópi er vann að gerð leiðbeininga um
framkvæmd leghálskrabbameinsleitar.1
Árið 2005 var leitað álits hans á niðurstöð-
um leghálskrabbameinsleitar 1964-2002.2
The impact that the programme has had on morta-
lity and the incidence of cancer more advanced
than microinvasive stage 1A is remarkable. It
shows very clearly what can happen under optimal
circumstances and probably represents the best set
of data internationally there is ever going to be.
The conclusions of the latest monograph on cervical
screening are close to yours.
Cytopathology 2010
Ritstjóri fagtímaritsins Cytopathology kom
í heimsókn til Leitarstöðvar 2009. Í fram-
haldinu óskaði ritstjórinn eftir yfirlits-
grein um leitina, sem birtist 2010.3 Í sama
tölublaði birtist einnig ritstjórnargrein
ástralsks ritrýnis4 með umfjöllun um ár-
angur íslensku leitarinnar:
… Iceland, a country with a unique combination of a
highly effective conventional screening programme,
which has been centrally organized since 1964 and
well monitored in terms of high-grade CIN as well
as cancer, and has performed population based
HPV prevalence studies and connected these with
information from the national screening database.
Sigurdsson makes some very relevant and objecti-
ve comments while discussing the combination of
vaccination and screening with both conventional
cytology and HPV testing, based on projections
from Iceland ś participation in the Future II HPV
vaccination trial. Iceland has had a successful
cervical screening programme for over thirty years,
demonstrated by a reduction in incidence to 7.7
⁄100000, with 50% being microinvasive carcinomas,
and mortality to 0.7 ⁄100000 …
Ritrýnirinn ræðir einnig um næmi
(sensitivity) og jákvætt forspárgildi (PPV)
hefðbundins frumustroks á tímum nýrra
HPV-greininga, en hærra næmi þess síð-
arnefnda er sögð ein meginástæða fyrir
nýjum tillögum skimunarráðs:
…Conventional cytology is widely criticised because
of its low sensitivity, most often quoted as 53%. In
some countries however, certainly in Australia, the
sensitivity is much higher with Australian national
data showing a sensitivity of 78%. Conventional
cytology´s main strength is its high positive pred-
ictive value (PPV), much higher than HPV testing.
The effectiveness of any screening programme is a
balance between sensitivity and PPV as over-di-