Læknablaðið - 01.03.2021, Blaðsíða 25

L ÆK N A BL AÐIÐ 2021/107 137
Inngangur
Samkvæmt Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni (WHO) er offita eitt
stærsta heilsufarsvandamál heims hjá fullorðnum og er æ oftar
aðalorsök lífsskerðingar og dauða um allan heim.1 Með aukinni
líkamsþyngd eru meiri líkur á sjúkdómum á borð við sykursýki
tegund tvö og hjarta- og æðasjúkdómum.2 Offitu fylgir einnig
aukin hætta á að fá ýmsar tegundir krabbameina, kæfisvefn og
sálfræðilega kvilla.2
Þar sem sjúkdómurinn er krónískur þarf meðferð að vera ævi-
löng og samkvæmt erlendum3 og nýútgefnum íslenskum4 leiðbein-
ingum um offitu er mikilvægt að meðferðin sé fjölþætt. Lögð er
áhersla á næringarríka fæðu, hreyfingu, hugræna atferlismeðferð
og lyfjameðferð fyrir þá sem þurfa. Einnig eru efnaskiptaaðgerð-
ir einn af meðferðarmöguleikum fyrir einstaklinga með líkams-
þyngdarstuðul ≥40 kg/m2 eða ≥35 kg/m2 og með fylgikvilla. Á
Landspítala eru framkvæmdar bæði magahjáveituaðgerð (gastric
bypass) og magaermisaðgerð (sleeve gastrectomy).
Langtímaárangur efnaskiptaaðgerða hjá einstaklingum með
offitu er almennt góður ef litið er til langtímaþyngdartaps, fylgi-
kvilla og lífsgæða.5,6 Varanlegar breytingar á meltingarveginum
sem gerðar eru í efnaskiptaaðgerðum geta hins vegar aukið líkur
á næringarefnaskorti, bæði vegna aukinnar hættu á vanfrásogi
Berglind Lilja Guðlaugsdóttir1,2 næringarfræðingur
Svava Engilbertsdóttir2 næringarfræðingur
Leifur Franzson3,4 lyfjafræðingur
Hjörtur Gíslason5 læknir
Ingibjörg Gunnarsdóttir2,6 næringarfræðingur
1Rannsóknastofu í næringarfræði við Háskóla Íslands, 2næringarstofu Landspítala,
3erfða- og sameindalæknisfræðideild Landspítala, 4lyfjafræðideild Háskóla Íslands,
5skurðlækningakjarna Landspítala, 6matvæla- og næringarfræðideild Háskóla Íslands
Fyrirspurnum svarar Ingibjörg Gunnarsdóttir, ingigun@landspitali.is
Á G R I P
TILGANGUR
Langtímaárangur efnaskiptaaðgerða hjá einstaklingum með offitu er
almennt góður, með tilliti til þyngdartaps, fylgisjúkdóma offitu og lífs-
gæða. Hins vegar geta aðgerðirnar aukið líkur á næringarefnaskorti.
Markmið rannsóknarinnar var að kanna D-vítamínbúskap einstaklinga
fyrir og eftir efnaskiptaaðgerðir á Landspítala.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Upplýsingar um mælingar á S-25(OH)D og kalkkirtilshormóni (PTH)
voru fengnar úr sjúkraskrám þeirra sem fóru í efnaskiptaaðgerð á
Landspítala á árunum 2001-2018 (n=539). Vegna breytinga á mæliað-
ferð á rannsóknartímabilinu var ófullnægjandi D-vítamínstaða
skilgreind sem styrkur 25hydroxyvitamin D (25(OH)D) <45 nmól/L á
árunum 2001-2012, en <50 nmól/L 2013-2018. D-vítamínskortur var
skilgreindur sem 25(OH)D <30 nmól/L fyrir bæði tímabilin. Sjúklingar
fá ráðleggingar um töku fæðubótarefna við útskrift og við endurkomur
á móttöku efnaskiptaaðgerða á Landspítala.
NIÐURSTÖÐUR
Meðalstyrkur 25(OH)D fyrir aðgerð var 51 nmól/L (SF 30 nmól/L) og
reyndust 278 (52%) vera með ófullnægjandi D-vítamínstöðu, þar af
fjórðungur með D-vítamínskort. Styrkur 25(OH)D hækkaði eftir aðgerð
hjá meirihluta einstaklinga (85%). Um þriðjungur einstaklinga sem
mældist með ófullnægjandi D-vítamínstöðu fyrir aðgerð mældist einnig
undir viðmiðum allt að 18 mánuðum eftir aðgerð. Þegar borin eru
saman tímabilin 2001-2012 annars vegar og 2013-2018 hins vegar sést
að ófullnægjandi D-vítamínstaða var óalgengari á síðara tímabilinu, en
þó enn til staðar í um það bil 25% tilvika fyrir aðgerð og 8,5% 18 mánuð-
um eftir aðgerð.
ÁLYKTUN
Nokkuð algengt er að D-vítamínstaða einstaklinga á leið í efnaskipta-
aðgerð sé ófullnægjandi, en styrkur 25(OH)D hækkar eftir aðgerð hjá
meirihluta þeirra í kjölfar ráðlegginga um töku bætiefna. Niðurstöðurn-
ar benda til þess að ástæða sé til að leggja aukna áherslu á leiðréttingu
D-vítamínskorts fyrir efnaskiptaaðgerðir.
D-vítamínbúskapur fyrir og eftir
efnaskiptaaðgerðir á Landspítala