Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.2013, Qupperneq 10

10 – Sjómannablaðið Víkingur
Á Alþingi var brugðizt við sjóslysun-
um í ársbyrjun 1959, þegar meðal
annars togarinn Júlí frá Hafnarfirði
fórst. Þann 25. febrúar 1959 var lögð
fram tillaga til þingsályktunar um at-
hugun á nýjum björgunartækjum. Stóðu
4 þingmenn að tillögunni, Bjarni Bene-
diktsson frá Sjálfstæðisflokki, fram-
sögumaður, Eggert Þorsteinsson, Al-
þýðuflokki, Einar Olgeirsson, Sósía-
listaflokki og Steingrímur Steinþórsson,
Framsóknarflokki. Í þingsályktunartil-
lögunni var skorað á ríkisstjórnina að
láta í samráði við Slysavarnafélag Ís-
lands fara fram athugun á möguleikum
til öflunar nýrra björgunartækja og full-
komnari útbúnaðar skipa til sköpunar
aukins öryggis íslenzkra sjómanna og
sjófarenda eins og flutningsmennirnir
orðuðu það.
Á Alþingi
Í greinargerð var bent á fjögur nýleg sjó-
slys. Farþega- og flutningaskipið Hans
Hedtoft sökk suður af Hvarfi á Græn-
landi, vitaskipið Hermóður fórst út af
Reykjanesskaga, og togarinn Júlí frá
Hafnarfirði og kanadískur togari (Blue
Wave) fórust við Nýfundnaland og fleiri
skip. Með þessum 4 skipum, sem nefnd
voru, var sagt, að farizt hefðu 143 menn
á örfáum dögum (rétt 153). Slysin vöktu
upp þá spurningu, hvort enn væru ekki
möguleikar á bættri björgunartækni,
betri björgunartækjum. Neyðarsenditæki
björgunarbáta væru lítt nothæf í storm-
um og stórsjó, betri gúmmíbjörgunarbáta
væri hægt að framleiða, og yfirhitun
skipa til varnar ísingu var mjög ábóta-
vant. Skjótrar athugunar væri þörf, og
skyldi ríkisstjórnin hafa samráð við
Slysavarnafélagið um úrbætur.1
Í ályktuninni var einblínt á björgun,
eftir að slys höfðu orðið, en ekki vikið
að rannsóknum á orsökum slysa og hvað
gæti komið í veg fyrir þau. Sjóslysin,
sem voru nefnd, atvikuðust með ólíkum
hætti. Farþegaskipið sökk eftir árekstur
við ísjaka, vitaskipið fórst líklegast þar
sem sjólag gerir mjög vont vegna þver-
hnýpis í sjávarbotni og misdýpis, og tog-
ararnir yfirísuðust í ofsaveðri.
Í máli flutningsmanns tillögunnar,
Bjarna Benediktssonar, er minnt á fram-
farir í björgunartækjagerð, og að með til-
lögunni sé Alþingi að sýna vilja sinn til
þess, að allt verði þó gert, sem í mann-
legu valdi standi, til að slys verði hindr-
uð og úr bætt eftir föngum.
Benedikt Gröndal, 5. landskjörinn
þingmaður, tók til máls viðvíkjandi til-
lögunni og benti á, að ráðlegt væri að at-
huga fleira en björgunartækin eingöngu.
Benedikt hafði þá nýlega lesið í Fishing
News, að eftir að Bretar misstu tvo
togara norður af Íslandi fáeinum árum
áður og af sömu orsökum og talið var,
að hefðu grandað togurunum við Ný-
fundnaland, gerðu þeir ítarlega rannsókn
á byggingu skipanna. Beindi Benedikt
því til nefndarinnar, er fengi málið til
umfjöllunar, að athuga auk björgunar-
tækjanna sjálfra einnig framtíðarbygg-
ingu skipa, sem send væru á þessar veið-
ar, svo að draga mætti úr hættu á því, að
til slíkra harmleikja kæmi aftur eins og
orðið hafði þá um veturinn. Málinu var
vísað samhljóða til allsherjarnefndar.
Allsherjarnefnd leitaði álits Skipa-
skoðunar ríkisins og Slysavarnafélags Ís-
lands og mælti síðan með samþykkt
þingsályktunartillögunnar á fundi sam-
einaðs Alþingis 5. maí 1959. Einskis
mátti láta ófreistað við að hagnýta full-
komnustu björgunartæki fyrir farmenn
og fiskimenn, voru orð Benedikts Grön-
dals, formanns allsherjarnefndar og jafn-
framt talsmanns nefndarinnar. Alfreð
Gíslason, 1. landskjörinn þingmaður og
einn nefndarmanna í allsherjarnefnd,
samþykkti með þeim fyrirvara, að tryggja
yrði eftirlit með öryggisbúnaðinum og
kennslu í notkun tækjanna, en á þetta
hefði skort.2
Farmannasambandið á móti
Ekki er að sjá, að tilmæli Benedikts
Gröndals hafi haft áhrif á allsherjar-
nefnd, um að láta sér ekki nægja að
hyggja að björgunarbúnaði heldur einnig
byggingu skipanna. Benedikt minntist
ekki á þetta atriði aftur, þegar hann
mælti fyrir álitinu 5. maí. Engin efnis-
breyting hafði orðið á þingsályktunartil-
lögunni í nefnd, aðeins smávegis orða-
lagsbreyting. Hefði nefndin fylgt því eftir,
sem Benedikt Gröndal benti á, hefði hún
líklegast rekizt á áðurnefnda rannsóknar-
skýrslu, sem gerð var, þegar brezku tog-
ararnir Lorella og Roderigo fórust NA af
Horni í óveðri og ísingu.3
Þann 9. marz 1960 spurðist 4. þing-
maður Reykjaneskjördæmis, Jón Skafta-
son, fyrir í sameinuðu þingi um afdrif
málsins. Jón Skaftason sat í heilbrigðis-
og félagssmálanefnd neðri deildar. Sjáv-
arútvegsráðherra, Emil Jónsson, varð
fyrir svörum. Ráðherrann sagðist strax
og þingsályktunartillagan barst honum,
hafa sent tillöguna til skipaskoðunar-
stjóra til þess að hann léti fara fram at-
hugun á því, sem í ályktuninni væri ósk-
að eftir. Skipaskoðunarstjóri svaraði með
bréfi, sem prentað er í Alþingistíðindum,
enda las ráðherrann bréfið upp.4
Í bréfinu segir, að fljótlega eftir sam-
þykkt þingsályktunartillögunnar hefði
skipaskoðunarstjóri átt viðtal við ráð-
herra og skýrt honum frá nýjungum á
Ólafur Grímur Björnsson
Í kjölfar sjóslysanna í ársbyrjun 1959 var á Alþingi fjallað um öryggismál sjómanna.