Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.2013, Side 42

42 – Sjómannablaðið Víkingur
Fáar heimildir munu til um upphaf humarveiða hér við
land. Það best er vitað mun það hafa verið Sölusamband
íslenska fiskframleiðenda, SÍF, sem stóð fyrir fyrstu tilraunum
til þess að veiða og vinna humar hér. Stuttu fyrir stríð kom
SÍF upp niðursuðuverksmiðju í Vestmannaeyjum og ætlaði
meðal annars að sjóða þar niður humar. Sambandið fékk tvo
eða þrjá báta til þess að veiða humar og eitthvað tókst þeim
að veiða af humri. Í byrjun urðu erfiðleikar í framleiðslunni
og svo kom stríð, haustið 1939, og þá varð nóg þarflegra að
gera en að standa í tilraunum og var þessu hætt.
Sumurin 1952 og ´53 stóð Sveinbjörn Finnsson fyrir að
reyna humarveiðar frá Höfnunum. Hann frysti humarinn.
Sveinbjörn fékk, að ég held, tvo báta til þess að veiða humar.
Fyrst Aðalbjörgu RE 5, 20 tonn, skipstjóri og eigandi Einar Sig-
urðsson. Fljótlega bættist svo við Íslendingur RE 36, 28 tonn,
eigandi og skipstjóri Jóhannes Guðjónsson.
Þeim gekk sæmilega að ná í humar. Sveinbjörn lenti í ýms-
um byrjunar erfiðleikum, skilningur ráðamanna hefur eflaust
enginn verið, fremur en endranær, ef reyna á eitthvað nýtt.
Þessu lauk með því að Sveinbjörn varð gjaldþrota.
Næstir reyna við humarinn Eyrbekkingar og Stokkseyringar,
líklega 1955. Það mun eitthvað hafa tengst einhverskonar at-
vinnubótavinnu. Þeir voru með um 20 tonna bát og veiddu að
mestu í Selvogsforunum. Humarinn var frystur í hraðfrystihús-
inu á Stokkseyri. Þeim gekk allvel og urðu þeir síðar stórtækir í
veiðum og vinnslu á humri.
Davíð var þungur í taumi
Vorið 1957 keyptum við þrír félagar, Ólafur Björnsson, Hró-
bjartur Guðjónsson og Stefán Pálsson, 28 tonna bát. Hann hét
upphaflega Leifur Eiríksson, smíðaður á Akureyri. Þegar við
keyptum hann var hann kominn til Djúpavogs og í reynd orð-
inn eign Kaupfélags Héraðsbúa, aðrir þar höfðu átt bátinn um
árabil. Eystra fékk hann nafnið Arney. Eftir nokkrar vangaveltur
létum við hann heita Baldur, einkennisstafir KE 97.
Við vorum allir vanir á togurum og höfðum strax í hyggju að
reyna humarveiðar, töldum að á þeim gæti reynsla okkar komið
að bestu gagni. Á það reyndi ekki fyrsta sumarið því það fór allt
í að koma bátnum í viðunandi ástand.
Veturinn 1958 byrjaði ég að ræða við Davíð Ólafsson fiski-
málastjóra um leyfi til þess að reyna við humar á Eldeyjar-
banka. Ég bar búinn að afla mér upplýsinga um reynslu af þess-
um veiðum frá Höfnunum og Eyrarbakka. Davíð tók erindinu
þunglega en gaf þó ekki afsvar. Nokkur viðtöl átti ég við Davíð
um málið en lítið gekk, meðal annars velti hann fyrir sér, hvort
það gæti haft áhrif í landhelgismálinu en hann var einn fulltrú-
anna í Landhelgisnefndinni sem var að undirbúa útfærslu í 12
mílur. Á þessum tíma voru allar togveiðar bannaðar á Eldeyjar-
banka og Davíð óttaðist að við myndum nota leyfið til þess að
veiða þorsk og fleira.
Í vertíðarlok var engin niðurstaða komin í málið. Þá fór ég
og ræddi við Gunnlaug Briem, ráðuneytisstjóra í Atvinnumála-
ráðuneytinu, og hægri hönd Ólafs Thors. Gunnlaugur tók mér
vel. Hann þekkti vel til þess, sem áður var búið að reyna við
humarveiðar og taldi árangur þeirra á Eyrarbakka og Stokkseyri
lofa góðu, brýnt væri að finna bátaflotanum verkefni því síld-
veiðum hrakaði stöðugt. Eftir þetta viðtal við Gunnlaug var ég
svo bjartsýnn að við fórum að viða að okkur ýmsum búnaði til
togveiða, allt vantaði. Togveiðar á bátum höfðu ekki verið
stundaðar héðan í mörg ár. Við eftirgrennslan fundum við svo
flest, það lá hingað og þangað, drýgst var hjá Fal Guðmunds-
syni. Allir leyfðu okkur góðfúslega að hirða dótið. Troll pöntuð-
um við frá Skagen í Danmörku, eftir tilvísun. Tvö troll fundum
við úti í Höfnum, þau höfðu verið í sæmilegri geymslu en
reyndust þó grautfúin.
Kaupfélag Suðurnesja var nýbúið að yfirtaka Hraðfrystihús
Keflavíkur og var Benedikt Jónsson framkvæmdastjóri þar.
Hann hafði áhuga á að taka á móti aflanum ef við fengjum leyfi
til veiðanna. Á þessum árum var engin vinnsla í hraðfrystihús-
unum hér um slóðir á sumrin. Þau voru lokið frá vertíðarlokum
og fram á haust þegar reknetaveiðar hófust.
Við fórum á handfæri á Baldri eftir vertíðina, en notuðum
landlegur til þess að útbúa humarinn, setja upp gálga, rúllur og
annað sem þurfti. Trollin sem við fengum í Höfnunum reynd-
um við að lappa upp á og gerðum úr þeim eitt. Ég var oft í
sambandi við Gunnlaug Briem, hann stappaði í mig stálinu.
Byrjum sumarið 1958
Það var svo miðvikudaginn 9. júlí að Gunnlaugur hringdi og
sagðist verða með leyfið fyrir helgi. Föstudaginn 11. júlí fór ég
svo til Reykjavíkur og fékk leyfið rétt fyrir lokun í ráðuneytinu.
Um lágnættið fórum við út í fyrsta róðurinn á humar.
Ég var búinn að afla mér nokkurra upplýsinga um hvar helst
væru líkur á að fá humar á Eldeyjar-svæðinu. Nokkuð voru þær
misvísandi en urðu að duga. Við köstuðum fyrst NV af Eldey
og drógum í tvo tíma. Aflinn í fyrsta halinu var 15 körfur af
góðum humri og 24 af langlúru. Hún var þá hirt og heilfryst
fyrir Austur-Þýskaland. Við vorum fjórir á. Aflinn varð svo 15
til 25 körfur í hali af góðum humri. Ekki var humarinn slitinn
um borð fyrstu árin. Meðaflinn var mest langlúra 10 til 20 körf-
ur í hali.
Lítið var um annan fisk með. Dregið var í um tvo tíma og
yfirleitt landað að morgni annan hvern dag ef verður var skap-
legt, 5 til 6 tonnum, meira en helmingur humar. Humrinum var
landað í línubölum. Þegar veður var gott voru krakkarnir allt í
kringum Hraðfrystihús Keflavíkur, Stóru-Milljón, að slíta hum-
arinn upp úr bölunum. Vinnslan á humrinum var mannfrek og
Ólafur Björnsson
Baldur eldri.