Fréttablaðið - 10.09.2022, Qupperneq 12

Hvatningarverðlaun Vísinda- og tækniráðs eru árlega veitt
vísindamanni sem snemma á ferlinum þykir hafa skarað fram úr og skapað
væntingar um framlag í vísindastarfi sem styrki stoðir mannlífs á Íslandi.
Óskað er eftir tilnefningum til Hvatningarverðlauna
Vísinda- og tækniráðs 2022. Verðlaunin eru þrjár milljónir króna.
Tilnefningar geta komið frá öllum sviðum vísinda, tækni og fræða. Tilnefna má
vísindafólk sem starfar á Íslandi við háskóla, rannsóknastofnanir, fyrirtæki eða er
sjálfstætt starfandi. Öllum, sem eru í aðstöðu til að meta störf einstakra vísindamanna,
er heimilt að senda tilnefningar. Ferilskrá vísindamannsins skal fylgja tilnefningu ásamt
rökstuðningi þess sem tilnefnir. Hvatningarverðlaunin verða afhent á Rannsóknaþingi í haust.
Frestur til að skila inn tilnefningum er til og með 7. október 2022.
Tilnefningum ásamt rökstuðningi og ítarlegum upplýsingum
um feril tilnefndra skal skilað með tölvupósti til Rannís
á netfangið rannis@rannis.is
Nánar á www.rannis.is
Tilnefningar óskast!
Í flugstöð NATO í Keflavík eru
reglulega flugsveitir á vegum
NATO við loftrýmisgæslu og
sinna Danir því nú. Þaðan eru
einnig gerðar út af bandaríska
sjóhernum tvær kafbátaeftir-
litsvélar. Fjölmiðlar fengu í
gær að heimsækja stöðina og
kynna sér aðstæður.
thp@frettabladid.is
VARNARMÁL Innan skamms fer
danski f lugherinn af landi brott
en hann hefur verið hér við loft-
rýmisgæslu á vegum NATO síðan í
um miðjan ágúst og nýtur við það
aðstoðar Landhelgisgæslunnar. Alls
eru um 60 manns hér á vegum Dana.
Fjölmiðlum var boðið að skoða
aðstæður, ræða við forsvarsmenn
flughersins og fulltrúa sjóhersins,
sem verið hefur við kaf bátaeftirlit
með hafinu kringum landið í tæpa
sex mánuði. Hann fer af landi brott
innan skamms en sjóherinn hefur
ekki fasta viðveru hér allt árið.
Líkt og gefur að skilja er mikil
leynd yfir störfum NATO hér á landi
og ekki oft sem fjölmiðlum gefst
tækifæri til að skoða f lugstöðina
og aðbúnað hersveita. Stjórnstöð
loftrýmisgæslunnar hefur verið
endurnýjuð mikið undanfarin ár og
er sögð með þeim fullkomnari. Þar
vinna á annan tug manna á vegum
gæslunnar.
Þrátt fyrir að innrás Rússa í
Úkraínu breytti landslaginu í varn-
armálum Evrópu og NATO-ríkja
vildu þeir sem rætt var við vegna
loftrýmisgæslunnar ekkert segja
um áhrif þess á hana eða varnir
bandalagsins hér. Ekki fengust svör
við þeirri spurningu blaðamanns
hve langan tíma það tæki að senda
F-16 vélar danska f lughersins af
stað ef raunveruleg hætta steðjaði
að. Sú vél sem fjölmiðlar fengu að
skoða var fullhlaðin vopnum og
virtist reiðubúin til f lugtaks innan
skamms ef kallið kæmi.
Bandaríski sjóherinn er hér með
tvær kafbátaeftirlitsvélar af Boeing
P-8 Poseidon gerð, sem byggja á
Boeing 737-farþegavélum og eru
með níu manna áhöfn. Kevin M.
Harrington, yfirmaður f lugsveita
bandaríska sjóhersins í NATO-flug-
stöðinni í Keflavík, segir mikilvægi
Íslands fyrir eftirlit með sjó og landi
sífellt að aukast.
Ólíkt loftrýmisgæslunni er kaf-
bátaeftirlitið ekki á vegum NATO
heldur er það í samræmi við skuld-
bindingar Íslands sem aðildarríki
að bandalaginu og varnarsamning
Íslands og Bandaríkjanna frá 1951,
þjóðaröryggisstefnu fyrir Ísland
og samkomulag milli Íslands og
Bandaríkjanna frá 2016.
Fjöldi þeirra sem eru hér á vegum
sjóhersins er um hundrað en voru
fyrr í sumar um 200. Hann segir
samstarfið við Landhelgisgæsluna
með besta móti. Gæslan sýni mik-
inn sveigjanleika þegar hingað eru
sendir stórir hópar frá sjóhernum,
oft með stuttum fyrirvara. Utanrík-
isráðuneytið fer með varnarmál en
Gæslan framkvæmir varnartengd
verkefni samkvæmt samningi við
ráðuneytið.
Kafbátaeftirlit er stöðugt vígbún-
aðarkapphlaup, kaf bátarnir verða
sífellt hljóðlátari og eftirlitstæknin
sífellt betri. Poseidon-vélarnar voru
teknar í notkun árið 2013 og leystu
af hólmi Lockheed P-3 Orion-vélar
sem sjóherinn hóf notkun á árið
1961.
„Poseidon-vélin er hönnuð til
hernaðar gegn skipum, söfnunar
upplýsinga, njósna og eftirlits en
einkum og sér í lagi til hernaðar
gegn kaf bátum. Við leitum að kaf-
bátum á stóru hafsvæði og ef þörf
krefur getum við ráðist gegn þeim,“
segir Harrington. Það er ekki óal-
gengt að hvalir finnist við leit að
kaf bátum, svo þróuð er eftirlits-
tæknin.
„Við leit notumst við einkum við
baujur búnar hljóðsjá sem varpað er
í hafið og geta fundið kafbáta. Einn-
ig er ratsjárbúnaður um borð ef ske
kynni að kafbáturinn komi að yfir-
borðinu ásamt öðrum skynjurum.“
Í byrjun mánaðar var greint frá því í
fjölmiðlum að rússneskur kafbátur
fannst í Miðjarðarhafi, sennilega
þangað kominn eftir siglingu í
gegnum Norður-Atlantshaf. Er þær
fréttir bárust mun það hafa komið
kafbátaeftirlitinu lítið á óvart.
Vélarnar eru ekki einvörðungu til
eftirlits, þær geta einnig borið vopn,
til að mynda Harpoon-flugskeyti
gegn skipum og tundurskeyti gegn
kaf bátum. Oftast f ljúga vélarnar
einar síns liðs en fá fylgd orrustu-
þota ef þörf þykir enda ekki gerðar
til átaka í lofti.
„Við getum f logið ansi langt.
Hefðbundið verkefni er átta til tíu
tímar og sem betur fer er ísskápur og
ofn um borð ásamt öðrum þægind-
um. Við getum tekið bensín á lofti
sem gerir okkur kleift að fljúga enn
lengra en þær tólf þúsund sjómílur
sem vélin getur flogið,“ segir hann.
„Ég hef verið staðsettur úti um allan
heim. Ísland er klárlega með þeim
betri. Ég er búinn að vera hérna í
sumar svo þú getur spurt aftur ef ég
kem að vetrarlagi.“ n
Mikilvægi Íslands í varnarmálum eykst sífellt
Poseidon-kafbátaeftirlitsvél bandaríska sjóhersins er búin nýjustu tækni til kafbátaleitar. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON BRINK
Kevin M. Harrington, yfirmaður bandaríska sjóhersins í Keflavík, segir sam-
starfið við Landhelgisgæsluna með besta móti og ber Íslandi vel söguna.
benediktboas@frettabladid.is
DÝRAVERND Umhverfis- og land-
búnaðarnefnd Borgarbyggðar segir
ferlið hjá MAST of þungt í vöfum. Á
fundi nefndarinnar fóru fulltrúar
MAST yfir verkferla sína í dýravel-
ferðarmálum. Nefndin segist fagna
úttekt Ríkisendurskoðunar á MAST.
„Málleysingjar eiga að geta treyst
á að farið sé eftir ábendingum og
reglum fylgt við eftirlit og rannsókn
mála. Mál er varða velferð þeirra
þurfa að vera unnin hratt og vel,“
sagði í bókun byggðarráðs Borgar-
byggðar í síðustu viku.
Hávær gagnrýni hefur verið í
Borgarbyggð eftir að myndir birtust
af hrossum nánast lömuðum af van-
næringu og illri meðferð.
„Það er gríðarlegt hagsmuna-
mál fyrir bændur að ímynd land-
búnaðarins og sveitarfélagsins litist
ekki af einstökum málum sem rata
í fjölmiðla,“ sagði einnig í bókun
byggðarráðsins. n
Málleysingjar geti
treyst á MAST
Ríkisendurskoðun ætlar að skoða
starfsemi MAST. FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
12 Fréttir 10. september 2022 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐ