Bændablaðið - 25.08.2022, Blaðsíða 4

4 Bændablaðið | Fimmtudagur 25. ágúst 2022
FRÉTTIR
Kelduhverfi:
Dýrbítur leggst á lömb
– Bóndi telur fæðuskort á heiðum ástæðu þess að tófur leiti til byggða
Skæður dýrbítur hefur drepið
að minnsta kosti fjögur lömb í
Kelduhverfi í sumar. Að sögn
heimamanna hefur talsvert sést
af tófu við byggð undanfarið og
greinilegt að hann er í ætisleit.
Heyrst hefur af fleiri dýrbítum
víðar um land undanfarna daga.
Ólafur Jónsson, bóndi á Fjöllum
1 í Kelduhverfi, segir að til þessa
hafi fundist fjögur dauð lömb
sunnan við bæinn Sultir og eitt
nánast heima í hlaði.
„Það var hjólreiðamaður sem
fann fyrstu tvö lömbin á heiðarvegi
með nokkurra daga millibili
og tilkynnti það strax. Eitt af
lömbunum var frá mér, annað frá
Fjöllum 2 og það þriðja frá Lóni en
fjórða lambið var svo illa leikið að
við fundum ekki merkið og sáum
ekki frá hvaða bæ það var.
Okkur virðist sem tófan sé farin
að færa sig frá heiðinni og nær
byggð og það sjást tófur á hverjum
degi víða í sveitinni og það hefur
óvart verið keyrt á þrjár. Við teljum
ástæðuna fyrir allri þessari tófu vera
að það er lítið um fugl á heiðinni og
tófan því í ætisleit.“
Að sögn Ólafs hefur hann heyrt
fregnir af fleiri dýrbítum víðar um
land undafarna daga.
Ótvíræð ummerki eftir dýrbít
„Við teljum að fyrsta lambið hafi
verið drepið um miðjan júlí og það
síðasta fannst viku af ágúst. Öll
fjögur lömbin fundust á eða við
heiðarveginn en við vitum ekki
hversu mörg til viðbótar geta legið
lengra utan við veginn.
Fyrstu viðbrögð voru að skoða
vegsummerki á lömbunum og
senda sýni til tófusérfræðinga til
greiningar og allir sem séð hafa
útganginn á þeim eru sammála
um að um tófu og dýrbít hafi verið
að ræða.“
Ólafur segir að tófan bíti skinnið
og hreinsi það af snoppunni inn
að beini og drekki síðan blóðið
og skilji lömbin eftir, oft lifandi,
liggjandi í blóði sínu.
„Tófan hefur beittar tennur og
sterkan kjaft og ef henni tekst að
bíta sig við snoppuna eiga lömb
erfitt með að verja sig. Tófa hangir
á snoppunni þar til að það fer að
blæða og blóði fer að renna ofan
í lungun á lambinu og að endingu
gefst það upp og drepst.
Dýrbítar byrja yfirleitt á að
ráðast á veikburða lömb eins og
undanvillinga og ef að það gengur
færa þeir sig upp á skaftið og ráðast
að lokum á fullorðið fé.“
Dýrbítar á öðru hverju greni
„Í tilfellinu hér í Kelduhverfi sýnist
okkur að það sé eitt dýr að bíta og
svo annað sem nagar nára og bóga
lambanna eftir að þau eru dauð. Ég
kom sjálfur að einu lambinu nánast
nýdauðu, því flugan var varla búin
að setja maðk í það og það var enn
uppblásið, og greinilegt að það
höfðu verið tvö dýr að verki við
að naga það.
Mesta hættan núna er að ef
dýrbíturinn er mjög skæður þá
kenni hann yrðlingunum hvað sé
matur og að eitt af því séu lömb,
að hér verði á næstu árum dýrbítar
á öðru hverju greni ef ekkert verður
að gert.
Við vitum ekki enn hvort dýrið
er að taka eitt og eitt lamb eða eitt
á hverri nóttu eins og getur gerst
og þá er málið orðið verulega
alvarlegt.“
Grenið ekki enn fundist
Ólafur segir að búið sé að reyna að
finna greni dýrbítsins og að þeir hafi
heyrt vælið í yrðlingunum en ekki
fundið það enn.
„Dýrbítar virðast vera miklu
varari um sig og varkárari en aðrir
refir og því erfiðari viðureignar og
grenjaskyttur sem hafa fundið greni
sjái engin merki um umgang um
þau. Grenjaskyttur eru búnar að fara
í öll þekkt greni og holur og þar
hefur dýrbíturinn ekki verið.
Það er búið að setja upp eftir­
litsmyndavél og ég er búinn að sjá
fullorðinn skolla í mynd nótt eftir
nótt en ekki yrðlingana þannig að
þeir eru líklega búnir að færa sig
lengra suður. Yrðlingarnir eru það
stálpaðir á þessum tíma að þeir eru
orðnir eins stórir og fullorðin dýr og
því farnir að hlaupa um alla heiði og
því mjög erfitt að finna þá.
Skammt frá okkur er þjóðgarð­
urinn Jökulsárgljúfur og þar er
bannað að skjóta refi og slæmt fyrir
okkur ef dýrbíturinn kemst þangað
í skjól og því um að ræða mjög
erfiðan eltingarleik.“ /VH
Dýrbítar bíta skinnið og hreinsa það af snoppunni inn að beini og drekka
blóðið og skilja lömbin eftir, oft lifandi, liggjandi í blóði sínu.
Myndir / Ólafur Jónsson
Ólafur Jónsson, bóndi á Fjöllum 1 í Kelduhverfi, með riffil og tófuflautu
framan á.
Áverkar eftir tófu. Það var hjólreiðamaður sem fann
fyrstu tvö lömbin á á heiðarvegi með nokkurra daga
millibili.
Dýrbítar byrja yfirleitt á því að ráðast á veikburða lömb
eins og undanvillinga og ef að það gengur færa þeir
sig upp á skaftið.
Matvælaráðuneytið:
584,6 milljónum úthlutað
Fyrir skömmu úthlutaði
matvælaráðherra 584,6 milljónum
króna úr Matvælasjóði. Alls var
sótt um styrki fyrir 211 verkefni
og hlutu 58 þeirra úthlutun að
þessu sinni.
Meðal verkefna sem hlutu
úthlutun má nefna: Hringrásarhænur
í bakgörðum, Þróun sælkeravöru
úr lamba­ og kindaslögum,
Markaðsátak í útflutningi á
íslensku viský, Nýjar matvörur
úr ærkjöti, Bætiefnadrykkir með
íslenskum þörungum og Rannsókn
á nýtingarhlutfalli og efnainnihaldi
lambakjöts og aukaafurða.
Sköpunarkraftur og áræðni
Í tilkynningu matvælaráðuneytisins
er haft eftir Svandísi Svavarsdóttur
matvælaráðherra að „sá sköpunar­
kraftur og sú áræðni sem íslenskir
matvælaframleiðendur búa yfir
sé sérstakt ánægjuefni og sýnir
áþreifanlega að Ísland er á réttri
leið sem matvælaland. Það gleður
mig einnig að sjá að hlutföll á milli
kynja eru nær jöfn.“
Fjórir styrkjaflokkar
Bára styrkir verkefni á hugmynda­
stigi til að kanna fýsileika, greina
eða útfæra hugmynd tengda
íslenskri matvælaframleiðslu.
Styrkþegar geta verið fyrirtæki
sem stofnuð eru á síðustu fimm
árum. Einnig frumkvöðlar sem
vilja þróa hugmynd, hráefni eða
aðferðir sem tengjast íslenskri
matvælaframleiðslu. Alls hlutu
23 verkefni að heildarupphæð
60.820.00 króna í þessum flokki.
Kelda styrkir verkefni sem
miða að því að afla nýrrar
þekkingar sem styður við markmið
sjóðsins um nýsköpun, sjálfbærni,
verðmætasköpun og samkeppnis
hæfni íslenskrar matvælafram­
leiðslu. Alls hlutu 14 verkefni að
heildarupphæð 202.300.000 króna
í þessum flokki.
Afurð styrkir verkefni sem
komin eru af hugmyndastigi en eru
þó ekki tilbúin til markaðssetningar.
Styrkveitingar miða að því að gefa
styrkþegum tækifæri til að móta og
þróa afurðir úr hráefnum sem falla
til við matvælaframleiðslu og stuðla
þar með að verðmætasköpun. Alls
hlutu 11 verkefni að heildarupphæð
187.300.000 króna í þessum flokki.
Fjársjóður styrkir verkefni
sem hafa það markmið að styrkja
markaðsinnviði og stuðla að
markaðssókn afurða tengdum
íslenskri matvælaframleiðslu. Alls
hlutu 10 verkefni að heildarupphæð
134.225.000 króna í þessum flokki.
Hlutverk Matvælasjóðs
Í tilkynningu á vef matvæla­
ráðuneytisins segir að hlutverk
Matvælasjóðs sé að styrkja þróun
og nýsköpun við framleiðslu og
vinnslu matvæla og hliðarafurða
úr landbúnaðar­ og sjávarafurðum.
Áhersla er á nýsköpun, sjálfbærni,
verðmætasköpun og samkeppnis­
hæfni íslenskra matvæla.
Sjóðnum er einnig heimilt að
styðja við vöruþróun og markaðs­
sókn á erlendum mörkuðum.
Sjóðurinn fylgir eftir
heimsmarkmiðum Sameinuðu
þjóðanna. Í þessum tilgangi styrkir
sjóðurinn verkefni og rannsóknir
einstaklinga og lögaðila. /VH
Meirhluti íbúa í dreifbýli í
Skagafirði vill að heimilissorp sé
sótt heim á lögbýlin.
Gerð var íbúakönnun um sorpmál
í dreifbýli Skagafjarðar og stóð
valið á milli tveggja kosta. Annars
vegar að íbúar skiluðu flokkuðu
heimilissorpi á móttökustöðvar í
sveitarfélaginu og hins vegar að
heimilissorp yrði sótt á öll lögbýlin.
Þátttökurétt höfðu allir
eigendur íbúða­ og íbúðahúsnæðis
með lögheimilisfesti í dreifbýli
Skagafjarðar. Alls voru 671 á
kjörskrá, 171 tók þátt í könnuninni,
eða 25%. Meirihluti þeirra sem þátt
tóku valdi að heimilissorp yrði sótt
heim á bæi í dreifbýli Skagafjarðar,
eða um 64% þátttakenda.
Um leiðbeinandi könnun var að
ræða, sveitarstjórn á eftir að rýna
niðurstöðuna og taka í framhaldinu
ákvörðun.
Stefnt er að því að bjóða út
sorphirðu í dreifbýli Skagafjarðar
við fyrsta tækifæri, að því er fram
kemur á vefsíðu sveitarfélagsins
þar sem fjallað er um könnunina,
en bjóða þarf út á öllu Evrópska
efnahagssvæðinu. /MÞÞ
Skagafjörður:
Vilja að sorp sé sótt heim