Fréttablaðið - 21.01.2023, Blaðsíða 57

Þrátt fyrir myndrænar
hugmyndir og kjark-
aða túlkun er drama-
túrgía Macbeth ekki
nægilega skörp.
Leikhús
Macbeth
eftir William shakespeare
Borgarleikhúsið
Þýðing: Kristján Þórður Hrafnsson
Leikstjóri: Ursule Barto
Leikarar: Hjörtur Jóhann Jónsson,
Sólveig Arnarsdóttir, Sigurður
Þór Óskarsson, Björn Stefánsson,
Haraldur Ari Stefánsson, Sólveig
Guðmundsdóttir, Árni Þór
Lárusson, Bergur Þór Ingólfsson,
Rakel Ýr Stefánsdóttir, Þórunn
Arna Kristjánsdóttir, Esther Talía
Casey, Ásthildur Úa Sigurðardóttir
og Sölvi Dýrfjörð
Leikmynd: Milla Clarke
Búningar og leikgervi: Liucija
Kvasyte
Tónlist: Hrafnkell Flóki Kaktus
Einarsson
Lýsing og myndbandshönnun:
Pálmi Jónsson
Dramatúrg: Andrea Elín
Vilhjálmsdóttir
Hljóðmynd: Þorbjörn
Steingrímsson
Sigríður Jónsdóttir
Örlaganornirnar heimsóttu Borgar-
leikhúsið föstudaginn þrettánda.
Skoski konungurinn Macbeth
mættur á svið til að ásækja okkur.
Við byrjum og endum í þögn en lífið
er yfirfullt af skarkala:
„Flöktandi skuggi er lífið, leikara-
grey,
sem rigsar um æstur á sviðinu í
stutta stund
en þagnar svo alveg. Það er bara
saga
sem fábjáni þylur, full af hávaða’
og ofsa,
innihaldslaus með öllu.“
Innantóm orð
Við lifum í heimi innantómra yfir-
lýsinga þar sem einræðisherrar, þeir
fésterku og stjórnmálafólk keppist
við að stjórna heiminum, algjör-
lega aftengd samfélaginu. En orð,
jafnvel innantóm, hafa skelfilegar
afleiðingar þegar sullað saman með
valdafýsn og of beldi í nornapotti.
Kristján Þórður Hrafnsson stað-
festir stöðu sína sem einn færasti
Shakespeare-þýðandi seinni tíma.
Textinn er tær, tímalaus og takt-
fastur. Ekkert óþarfa f lúr heldur
þjónar þýðingin upprunalega text-
anum, færir í nútímalegt form og
gerir leikvænan.
Ursule Barto er ungur og upp-
rennandi leikstjóri frá Litáen.
Hún er með gott auga fyrir mynd-
rænum atriðum og gengur rösk-
lega til verks. Launmorð sem leikur
yfirstéttarinnar, stjórnsýsluleg
úrkynjun og spilling hinna ungu til
að keyra konungskerfið áfram. Sölvi
Dýrfjörð í ballettbúningi vopnaður
hríðskotabyssu, sakleysið vopn-
vætt til að vernda konungsveldið.
Þrátt fyrir stórar hugmyndir er of
oft holur hljómur í heiminum sem
Barto byggir.
Óljós ásetningur
Macbeth leiðir leikinn. Áhorfendur
sjá hann fyrst útataðan blóði og
örmagna. Hjörtur Jóhann Jónsson
ber leiksýninguna á baki sér, stund-
um sperrtur, á öðrum stundum bog-
inn, holdgerving óöryggis og nart-
andi ótta. Macbeth er sinn versti
óvinur og ferðalag Hjartar Jóhanns
inn í sálræna martröð kóngsins
er sem opið sár. Gallinn er sá að
ásetningur Macbeth er óljós, hann
grípur ákvarðanir úr lausu lofti og
marserar ástæðulaust inn í eilífð-
ina. Sólveig Arnarsdóttir leikur lafði
Macbeth, kasólétta og kalda. Þung-
unin er eftirtektarverð ákvörðun
og setur hana í öðruvísi aðstæður
en áhorfendur eru vanir, Lafði Mac-
beth er ekki einungis að hugsa um
stöðu þeirra hjóna heldur arfleifð.
Sólveig er staðsett fyrir utan fram-
vinduna og einangrast, sömuleiðis
er samband Macbeth-hjónanna
óljóst. Aftur á móti er blettasenan
sem opinberun, hrá og óhrein.
Bankó leik ur Sig urður Þór
Óskarsson af mikilli yfirvegun og
öryggi. Rök og réttsýni stýra hans
karakter en leitt er að sjá hvernig
bæði dauðdagi og endurkoma
hans eru dapurlega sviðsett. Ross
er fremur utanveltu en Bergur Þór
Ingólfsson nærir hann með húmor.
Sólveig Guðmundsdóttir er heldur
klunnalegur Dúnkan en fantagóð
í smærri hlutverkum. Ásthildur Úa
er eitt mest spennandi leikaraefni
síðustu ára. Þrátt fyrir smá hlutverk,
sem skolast svolítið saman, þá setur
hún mark sitt á Macbeth, örugg í fasi
með tifandi sviðsframkomu.
Ekki nógu skörp dramatúrgía
Mótherjar Macbeth eru Macduff-
parið, Haraldur Ari Stefánsson
og Björn Stefánsson, og Malkolm,
leikinn af Árna Þór Lárussyni. Þeir
veltast um í ofgnótt hinnar ráðandi
stéttar fyrir hlé og mæta síðan til-
búnir í stríð þegar stöðu þeirra er
ógnað. En aftur vantar heila brú í
þeirra sögu og synd að sjá illa farið
með morðið á fjölskyldu Macduff.
Nornirnar þrjár, möppudýr og
tölvunördar, sem mata Macbeth á
falsfréttum, spádómum og kukli,
koma sterkar inn í byrjun. Rakel Ýr
Stefánsdóttir, Þórunn Arna Krist-
jánsdóttir og Esther Talía Casey eru
eftirminnilegar en kraftur þeirra
dalar með kaotískri nálgun og lang-
dregnum senum.
Þrátt fyrir myndrænar hugmynd-
ir og kjarkaða túlkun er drama-
túrgía Macbeth ekki nægilega skörp.
Málefni á borð við pólitík, stöðu
kvenna og ímyndarsköpun taka
táknrænt pláss en persónurnar og
söguþráðurinn eru út um víðan og
blóði drifinn völl. Sem dæmi tekur
upptökuvélin mikið pláss fyrst um
sinn en hverfur seinna, tapað tæki-
færi til að sýna togstreituna á milli
hins opinbera og persónulega.
Veigamiklar senur týnast og keðju-
verkun atvika slitnar.
Shakespeare á að ögra
Tvær ungar konur mynda listræna
þríeykið með Barto. Leikmynd
Millu Clarke er eins og mínímalískt
helvíti, háir hvítir og gluggalausir
veggir. Risastóra fundarborðið
undir lokin kallar fram tákn úr
samtíma okkar en önnur virka
síður, eins og stóri háfurinn. Fata-
hönnuðurinn Liucija Kvasyte fyllir
tómarúmið með tryllingslegum
fatnaði, eins og fortíð og nútíð séu
að takast á í spjörunum. Þó má setja
spurningarmerki við safaríbúning
Ross, einkennilegt uppbrot. Hrafn-
kell Flóki Kaktus Einarsson bætir
síðan við dúndrandi teknótónlist
og þungum bassa, nánast ærandi á
köflum, en er hressandi og aflmikið
innlegg.
Leikverk Shakespeare eru akur
sem má endalaust plægja og fram-
reiða upp á nýtt. Engin ein nálgun
er rétt og sýningar á verkum hans
eiga að ögra. Þetta er ástæðan fyrir
langlífi leiktextans, tindrandi texti
og söguheimur uppfullur af tæki-
færum. Stjórnendur Borgarleikhúss-
ins eru djarfir að storka örlögunum,
sleppa skoska kónginum lausum og
gefa upprennandi leikstjóra með
ungt listrænt teymi tækifæri til að
temja ófreskjuna. Björninn var ekki
unninn í þetta skiptið en baráttan
var virðingarverð. n
Niðurstaða: Óreiðukennd
nálgun hamlar annars forvitnilegri
sýningu.
Pólitískt og
fagurfræðilegt
umrót
Hjörtur Jóhann
Jónsson ber
leiksýninguna
á baki sér,
stundum
sperrtur en á
öðrum stundum
boginn, í hlut-
verki Macbeth.
MynDir/Íris Dögg
EinarsDóTTir
Örlaganornirnar
þrjár sem mata
Macbeth af
falsfréttum,
spádómum
og kukli, koma
sterkar inn í
byrjun sýningar.
Sænsk-íslenski samstarfssjóðurinn
auglýsir ferðastyrki
Árið 2023 verða veittir úr Sænsk-íslenska samstarfssjóðnum ferðastyrkir
til að styðja íslenska þátttakendur í sænsk-íslenskum verkefnum.
Markmið sjóðsins er að stuðla að auknu samstarfi Svíþjóðar og Íslands á
sviði vísinda, menntunar og menningar.
• Um styrki þessa skal sótt á sérstökum eyðublöðum
er að finna á vefslóðinni
https://svenskislandskafonden.se/ansok-om-resebidrag/
Umsóknarfrestur er til klukkan 23:00 að íslenskum tíma 28. febrúar 2023
og skal skila umsóknum samkvæmt upplýsingum á heimasíðu sjóðsins.
Fréttablaðið menning 3321. janúar 2023
LAUgARDAgUR