Fréttablaðið - 21.01.2023, Blaðsíða 20

Maður var
hálfringl-
aður og
vissi ekkert
hvað var
að gerast
nema að
það væri
eldgos.
Ágústa Berg
Sveinsdóttir
Á mánudaginn eru liðin
fimmtíu ár frá því að eldgos
hófst óvænt í Vestmannaeyj-
um. Ágústa Berg Sveinsdóttir
var tólf ára þegar gosið hófst
og segir hún minninguna um
það enn ljóslifandi.
Ég var tólf ára og ég man
þetta eins og það hafi gerst
í gær, svona áföll gleymast
ekki,“ segir Ágústa Berg
Sveinsdóttir þegar hún
rifjar upp nóttina 23. janúar árið
1973. En þá nótt hófst óvænt eldgos
í Heimaey, einu byggðu eyju Vest-
mannaeyja. Á mánudaginn eru 50 ár
liðin frá gosinu sem stóð yfir í rúmt
hálft ár.
„Við fjölskyldan vorum vakin
upp um miðja nótt af föðurbróður
mínum og fjölskyldu, allir fóru á
fætur og út um eldhúsgluggann
sáum við eldtunguna fara niður
eftir hlíðinni og ég man hvað þetta
var ofboðslega áhrifamikið,“ segir
Ágústa.
„Maður var hálfringlaður og vissi
ekkert hvað var að gerast nema að
það væri eldgos,“ útskýrir hún. Fjöl-
skyldan hóf strax að gera sig ferð-
búna til að f lýja gosið. „Ég klæddi
mig í fötin yfir náttfötin,“ rifjar
Ágústa upp.
Hún segir að þegar fjölskyldan
hafi verið búin að átta sig á því hvað
væri að gerast hafi leiðin legið niður
á bryggju. Föðurbróðir hennar hafi
verið vélstjóri á Kristbjörgu VE og
með henni hafi þau siglt til Þorláks-
hafnar.
„Það var mjög áhrifamikið þegar
við vorum að sigla út úr innsigling-
unni. Ég neitaði að fara niður og
leggja mig, ég var svo of boðslega
hrædd en pabbi sat þarna uppi með
mér og þegar við vorum komin fyrir
klettsnefið þá var mjög þungur sjór
og maður varð strax sjóveikur,“ segir
Ágústa.
Erfið sjóferð
Daginn og kvöldið fyrir gosið hafði
verið mjög vont veður í Eyjum. Það
var í raun lán í óláni því veðrið hafði
hamlað því að fiskiskipafloti Eyja-
manna væri á sjó. Því var hægt að
flytja alla upp á land en um fimm
þúsund manns bjuggu í Vestmanna-
eyjum í janúar 1973.
„Þessi sjóferð var alveg gríðarlega
erfið,“ segir Ágústa. „Það var mikil
sjóveiki og það lágu tveir og tveir
saman í koju. Ég man ekki hvað það
voru margir þarna en það var legið
Eyðileggingin í
gosinu í Eyjum
var mikil og fóru
mörg hús undir
ösku. Ágústa
segir alla hafa
verið boðna og
búna að hjálpa
Eyjamönnum og
var henni til að
mynda boðið til
Noregs ásamt
fleiri börnum.
Það segir hún
hafa verið erfitt
fyrir barn sem
hafði lent í því
áfalli sem gosið
var. Á úrklippu
úr norsku dag-
blaði hér að
neðan má sjá
Ágústu lengst til
hægri.
Fréttablaðið/GVa
Ágústa ásamt eiginmanni sínum Gunnari Árna Vigfússyni. Mynd/aðsend
Kirkjugarðurinn
í Vestmanna-
eyum fór undir
þykkt vikurlag
í gosinu. Ösku-
lagið sem huldi
garðinn var 1,5
til 2,5 metrar.
Fjöldi sjálfboða-
liða víðs vegar
að úr heiminum
gróf garðinn
upp, það var að
mestu gert með
handafli.
Fréttablaðið/GVa
Svona áföll
gleymast ekki
Birna Dröfn
Jónasdóttir
birnadrofn
@frettabladid.is
alls staðar. Þeir sem voru vanir, eins
og pabbi og svona, fóru um með öll
ílát sem til voru í skipinu til fólksins
og alls staðar var fólk ælandi í potta
og poka sem þeir svo tæmdu,“ segir
hún.
„Þetta var alveg svakalegt og
minningin er svo ljós,“ bætir Ágústa
við. Við komuna til lands var tekið á
móti fólkinu í Þorlákshöfn. Þar segir
Ágústa strætisvagna og rútur hafa
ferjað fólkið til Reykjavíkur.
„Við fórum í Menntaskólann við
Hamrahlíð þar sem var tekið ótrú-
lega vel á móti okkur. Það var búið
að leggja fullt af dýnum og teppum
á gólfin í stofunum og þar gat maður
lagt sig,“ segir hún.
Ágústa segir að gosið hafi komið
öllum að óvörum og enginn hafi
verið undir það búinn. Aldrei hafi
farið fram neinar æfingar um við-
brögð við eldgosi í skólum í Eyjum
eða eitthvað slíkt. „Mín upplifun
er sú að þetta hafi gengið ótrúlega
smurt fyrir sig.“
Situr enn í henni
Ágústa starfar í Grunnskóla Seyðis-
fjarðar og síðastliðið haust fór hún
inn í alla bekki skólans og sagði
krökkunum frá gosinu og sinni
sögu. „Þetta situr enn þá í manni en
það hjálpar mikið að tala um þetta,“
segir hún.
„Á þessum tíma var ekkert til sem
hét áfallahjálp eða neitt svoleiðis.
Ég fékk örugglega taugaáfall eftir
á, maður vissi ekkert hvar maður
ætlaði að eiga heima eða neitt,“
segir Ágústa og bætir við að börn
hafi ekki mikið fengið að vera með
á þeim tíma.
„Það var ekki verið að upplýsa
börn á þessum tíma. Þetta var öðru-
vísi þá og svo held ég að fullorðna
fólkið hafi líka bara verið í áfalli og
svo upptekið af þessu öllu að það
gleymdi að sinna þeim sem í kring
voru,“ segir Ágústa.
Þegar hún kom til lands með
mömmu sinni og pabba, Bedda
bróður sínum, sem var rúmlega eins
árs, og Báru systur sinni, sem var að
verða tíu ára, fengu þau í fyrstu inni
hjá vinum og kunningjum. Stuttu
síðar f luttu þau í Ölfusborgir þar
sem Ágústa segir þeim hafa liðið vel.
„Það var settur á skóli fyrir krakka
frá Vestmannaeyjum til að byrja
með þar sem kennarar frá Eyjum sáu
um kennslu og þarna voru krakkar á
svipuðum aldri og ég,“ segir Ágústa.
„Við bjuggum þarna frá því í lok
janúar fram í nóvember, þá vildi
mamma fara heim aftur. Það var í
lagi með húsið okkar svo við gátum
það,“ segir hún.
Um sumarið hafði Ágústa þó
farið aftur til Eyja að passa fyrir
frænku sína sem rak þar matstofu
og fæddi þá sem unnu að uppbygg-
ingu í Vestmannaeyjum. Hún segir
það hafa verið afar skrítið að koma
aftur heim. Svört aska hafi legið yfir
öllu og engir ljósastaurar hafi virkað.
„Maður var bara hálfhræddur,“ segir
hún.
„Ég man hvað ég var fegin að lög-
reglustöðin væri tveimur húsum frá
svo ég væri fljót að hlaupa þangað
ef eitthvað kæmi fyrir. Þarna var
ég alveg að verða þrettán ára,“ segir
hún.
„En svo þarna í nóvember var
þetta öðruvísi og ég var voða glöð
að komast heim,“ segir Ágústa. „Það
var gott að komast heim og hitta
aftur vini mína sem fluttu líka aftur
til baka.“
Eldgosinu í Vestmannaeyjum lauk
þann 3. júlí árið 1973. Uppbygg-
ing í Eyjum tók tiltölulega stuttan
tíma og um haustið var fólk, líkt og
Ágústa og hennar fjölskylda, farið
að snúa aftur til Eyja og skólastarf
hófst þar að nýju. Ekki fóru þó allir
til baka og búa nú um 4.400 manns í
Vestmannaeyjum. n
20 helgin FRÉTTABLAÐIÐ 21. jAnúAR 2023
lAUgARDAgUR