Tímarit lögfræðinga - 01.04.2017, Qupperneq 42

40
Í dómi Hæstaréttar frá 18. maí 2006 í máli nr. 511/2005 (Gullver) reyndi
á skýrleikakröfuna. Sérstaklega var vísað til þess af eignarnámsþola
að óljóst væri hver hin eignarnumdu verðmæti væru þannig að ókleift
væri að afmarka þau og hvað þá leggja mat á verðmæti þeirra. Ekki var
fallist á þetta og sagði í héraðsdómi, sem var að þessu leyti staðfestur
með vísan til forsendna:
„Telja verður að ekki geti verið vafa undirorpið hvar hið umrædda fjarskipta-
mastur er staðsett á lóð stefnanda. Eignarnámsheimildin nær til og afmarkast
af 12x12 metra reit út frá miðju mastursins auk 2 metra breiðrar lagnaleiðar.
Telja verður að nægilega sé skilgreint í ákvörðun samgönguráðuneytisins
til hvaða reits eignarnámsheimildin nær þannig að ekki eigi að vera vand-
kvæðum bundið að afmarka þá.“

Viðmið um skýrleika voru svo með ákveðnum hætti dregin saman í
dómi Hæstaréttar frá 6. desember 2012 í máli nr. 329/2012 (Útlaginn). Þar
var staðfest sú forsenda héraðsdóms að eignarnámsákvörðun hefði
verið nægilega skýr hvað stærð hins eignarnumda lands varðaði, enda
yrði ráðið af gögnum málsins að það hefði ekki verið vandkvæðum
bundið fyrir eignarnámsþola að gera sér grein fyrir um hvaða land hafi
verið að ræða. Áherslan er þannig lögð á skýrleika út frá sjónarhorni
eignarnámsþolans og hvað honum má vera ljóst um andlag eignarnáms
með hliðsjón af þeim aðstæðum sem uppi eru.
4.3 Efnislegt mat stjórnvalds ­ almenningsþörfin
Í skilyrði 72. gr. stjórnarskrárinnar um að almenningsþörf krefji felst að
eignarnám verður að vera nauðsynlegt vegna þeirrar framkvæmdar eða
starfsemi sem löggjafinn hefur áður ákveðið að sé það mikilvæg að
eignarnám geti verið réttlætanlegt. Þannig fellur það í hlut þess stjórnvalds
sem fer með ákvörðunarvald að meta hvort viðkomandi framkvæmd
sé í samræmi við það markmið sem stefnt er að og hvort eignarnám sé
nauðsynlegt til að ná því markmiði að teknu tilliti til aðstæðna.
Í eftirfarandi umfjöllun verður sjónum fyrst beint að samspili
almenningsþarfar og meðalhófs. Þá verður fjallað um tímasetningu
eignarnámsákvörðunar og skyldu eignarnema til að leita samninga við
eignarnámsþola en þessir tveir þættir tengjast óhjákvæmilega. Að því
búnu verður fjallað um umfang eignarnáms hverju sinni. Í framhaldi
af því verður sjónum beint sérstaklega að áhrifum meðalhófsreglu á
val á milli mismunandi kosta við framkvæmd. Þessir þættir tengjast
allir órjúfanlega og koma eftir atvikum samtímis til skoðunar við töku
eignarnámsákvörðunar. Flokkun sem þessi er því alls ekki einhlít.