Veiðimaðurinn - 01.03.1962, Page 24

inn getur ekki lokað munninum til fulls.
Stundum kemur það meira að segja £yr-
ir, að krókurinn myndar gat gegnum
efri skoltinn.*)
Til hvers er krókurinn?
Fjölmargar skýringar hafa verið fundn-
ar á tiiveru króksins, en sú algengasta, og
jafnframt sú ósennilegasta, er á þá leið,
að krókurinn sé hluti af hrygningarbún-
ingi hængsins. Þótt ég hafi enga löngun
til þess að bæta við þessar skýringar hef
ég í eitt skipti — ég endurtek, aðeins í eitt
skipti — séð krókinn gegna þörfu hlut-
verki.
Stór hrygna liafði komið sér fyrir í gróf,
sem önnur átti, er nú var hvíla sig.
Hún hafði ekki verið þarna lengi þegar
hængur synti upp að lilið hennar og fór
að fara á fjörurnar við liana. Hún lét sér
fátt finnast um ástaratlot hans, og eftir
svo sem 20 mínútur sneri hann sér hægt
*) Bjarni Sæmundsson segir svo, í Fiskunum, um
riðalitinn og krókinn: „Riðaliturinn er svo breyti-
legur, að erfitt er að lýsa honum nákvæmlega. í
stuttu máli sagt er hrygnan tíðast dökk-mórauð á
baki, dökk-silfurgrá á hliðum, sótrauð á kviði, með
hvíta rák eftir honum miðjum, en á höfði og hlið-
um eru fleiri eða færri svartir og rauðir dílar, eða
svartir blettir með móleitri eða rauðri umgerð. —
Hængurinn er miklu breytilegri, svo að tveir fisk-
ar eru varla eins, og litirnir geta verið hinir ólíkustu,
kviðurinn t. d. ljósgulur eða svartur, hliðarnar oft
rauðgráar eða stálbláar og óróeglulegar rákir eða
blettir í hrærigraut. Einkennilegasta breytingin er
þó „krókurinn": Fremst á neðra skulti hængsins vex
upp kýli úr brjóskkenndu efni og hækkar smám
saman upp í totu, „krók“, sem getur orðið 4—5 cm
hár á stórum hængum. Þar sem endi króksins tekur
heima við efri skoltinn, kemur hola upp í hann, og
verður að lokum svo djúp, að ekki er eftir nema
roðið ofan á snjáldrinu. Upp í þessa holu fellur
krókurinn, en þó ekki lengra en það, að fiskurinn
getttr ekki lokað munninum nema til hálfs". — Þýð.
við, beit varlega um sporðstæðið á henni
og dró hana burtu úr holunni. Ekkert
benti til að hann væri æstur eða reiður
og hann virtist gera þetta allt eðlilega
og að yfirlögðu ráði. Það er alltaf var-
hugavert að draga ákveðna ályktun af
einni athugun á hverju sem er í náttúr-
unni, og einkanlega á það við um hegð-
un dýra, en ég hef oft velt því fyrir mér,
hvort það sem ég lief nú verið að reyna
að lýsa, geti ekki verið lykill að skýr-
ingu á hlutverki króksins. Eru lesendur
mér ekki sammála um það, að skoltar
fullþroska liængs, á hrygningartíma, sýn-
ist hæfa einkar vel sem sporðgrípur
(tailer)?*)
Hið undarlega hátterni
hængseiðanna.
Sumir hinna fornu heimildarmanna
geta um hið einkennilega hátterni hæng-
seiðanna, meðan á hrygningu fullorðnu
laxanna stendur. Fæstir virðast þó hafa
áttað sig á, hvað þar var að gerast. Menn
höfðu tekið eftir því, að þessi fjörmiklu,
tveggja ára kríli eltu alltaf hrygnuna og
héldu sig eins nærri henni og þau gátu;
það var engan veginn óeðlilegt að álykta,
að öll hugsun þeirra snerist um það eitt,
að gleypa hrognin.
Athuganir í Pont Barcar leiddu þó
miklu furðulegri hlut í ljós — sem sé
frjóvgun hrognanna úr fullorðnu hrygn-
unni með sviljum úr seiðinu!
Menn höfðu vitað það lengi, að mörg
tveggja ára hængseiði eru orðin kyn-
*) Bjarni Sæmundsson segir svo um gagnsemi
króksins: „Alveg er óvíst, til hvers þessi krókur er;
ef til vill er hann vopn í hinum grimmilegu einvíg-
um, er hængarnir heyja oft um hrygnurnar". — Þýð.
14
Veiðimaðurin.n