Arkitektúr og skipulag - 01.04.1988, Blaðsíða 66

VERSNANDIADSTÆÐUR
A
trúlega miklar breytingar hafa oröiö
undanfarin ár á högum húsbyggj-
enda. Margar af þeim forsendum,
sem húsnæöiskaup fólks byggjast á, hafa
breyst á liðnum árum. Fram yfir 1980 áttu hús-
byggjendur kost á lánum sem báru neikvæöa
raunvexti. Algengt var aö vextir væru 3% til
5% lægri en verðbólgan. Stundum var munur-
inn enn meiri. Vaxtakjörin voru hagstæðust á
áttunda áratugnum. í lok hans báru bankalán
vexti sem voru 6% til 8% lægri en verðbólgan.
Til viðbótar hagstæðum lánum bættist að
skattalög voru mjög hagkvæm fyrir húsbyggj-
endur, sérstaklega þegar verðbólga fór vaxandi
og lán voru óverðtryggð. Upphaf þeirra vanda-
mála, sem við er að glíma í húsnæðismálum í
dag, má rekja til þess, að forsendur breyttust
snögglega fyrir nokkrum árum.
SÉRSTAKAR AÐSTÆÐUR í
HÚSNÆÐISMÁLUM
F>au hagstæðu lánakjör, sem áður var lýst,
sköpuðu okkur sérstöðu í húsnæðismálum.
Ástandið hér á landi var frábrugðið því sem
þekktist í nágrannalöndunum. Kaupgeta fór
ekki eftir efnahag kaupenda heldur hversu
góðan aðgang þeir höfðu að lánum. Lántak-
endur þurftu ekki að endurgreiða nema brot af
lánum sínum. Húsnæði var með öðrum orðum
niðurgreitt í miklum mæli. Áætlað hefur verið
að samanlagður hagnaður húsnæðiskaupenda
vegna verðbólgu og neikvæðra vaxta nemi ná-
lægt 100 milljörðum króna á núgildandi verð-
lagi.
Með því að ganga á oþinbera sjóði,
eyða sparnaði eldra fólksins og
ganga á eignir lífeyrissjóðanna
tókst að byggja upp einstakt húsnæðiskerfi. í
nágrannalöndum okkar voru aðstæður ólíkar.
Lán báru vexti sem voru hærri en verðbólga.
Af þeim sökum var ekki unnt að hagnast á
lántökum. Til dæmis má nefna að árin 1970 til
1980 voru til jafnaðar 2.5% raunvextir af hús-
næðislánum í Bandaríkjunum. í öðrum löndum
voru hliðstæð kjör á frjálsum lánamarkaði. Hér
66