Arkitektúr og skipulag - 01.09.1990, Blaðsíða 23

Rætt var um stööu slíkra úttekta innan laga-
rammans, aðferðafræöi við framkvæmd þeirra og hvernig
tillit megi taka til viðhorfa almennings.
Fyrir námsstefnunni lágu drög að skýrslu um
samanburð á milli Norðurlandanna á þessu sviði. íslands er þó
ekki getið í skýrslunni.
Aðalerindi námsstefnunnar flutti James A. Roberts þar sem
hann sagði frá reynslu sinni í Bandaríkjunum, Kína, Hollandi og
síðast í Svíþjóð. Hann reyndi að skilgreina hvað MKB væri og
hvenær, hvar og hversvegna slíkar athuganir væru
nauðsynlegar.
Kynnt voru nýleg dæmi frá hverju landi og flutti Jónas
Elíasson erindi um athugun á skipulagi í Fossvogsdal sem
Háskóli íslands vann fyrir Skipulagsstjórn ríkisins. Finnarnir
kynntu fyrirhugaða vegartengingu á milli Helsinki og Ábo og lýstu
því hvernig reynt var að ná til íbúanna í gegnum svæðisútvarp og
blaðagreinar. Danir kynntu athugun á nýrri ferjuhöfn í Helsingör
þar sem m.a. er lögð rík áhersla á að spilla ekki næsta umhverfi
hins sögufræga kastala sem þar er í næsta nágrenni. Norðmenn
kynntu athugun á flutningi á gasi frá Sleipnisvæðinu í Norðursjó á
land í Kárstö.
Töluvert var rætt um þróun mála á vettvangi alþjóðasamtaka
sem Norðurlönd eru aðilar að, t.d. SÞ, OECD og ECE. Ljóst er að
víðtækar alþjóðasamþykktir á þessu sviði eru í undirbúningi.
Má þar nefna UN/ECE: Draft Agreement on Environmental Im-
pact Assessment in Transboundary Context.
Norðurlöndin að Svíþjóð og íslandi undanskildum hafa sett
lög um mat á umhverfislegum áhrifum. Staða slíkra athugana
innan ramma skipulagslaga er ólík eftir löndum. Danir byggja t.d.
alfarið á reglum Evrópubandalagslandanna.
Sænska skipulagsstofnunin (Boverket) undirbýr tillögur um að
taka upp mat á umhverfislegum áhrifum sem hluta afskipu-
lagsvinnunni og nýtur þar aðstoðar dr. James A. Roberts sem er
bandarískur sérfræðingur með mikla og víðtæka reynslu á þessu
sviði. Roberts hefur verið hjá sænsku skipulagsstofnuninni
síðastliðna 3 mánuði en lýkur störfum þar í ágústlok. Skipulag
ríkisins og Háskóli íslands hafa ákveðið að fá Roberts til íslands í
4 vikur í september 1990 og mun hann á sama hátt og í Svíþjóð
gera tillögu að því hvernig hér megi innleiða mat á umhverfis-
legum áhrifum sem fastan lið í skipulagsvinnuna. Umhverfismála-
ráðuneytið hefur samþykkt að veita stuðning við heimsókn
Roberts. Auk þess að vinna að greinargerð um þessi mál hér á
landi mun Roberts halda þriggja daga námskeið, aðallega ætlað
embættismönnum í umhverfisgeiranum.
Athugun sú sem H.í. vann fyrir Skipulagsstjórn virðist hafa
farið í þann farveg sem nú er mest til athugunar á
Norðurlöndum, þ.e. að mat á umhverfislegum áhrifum hefjist sem
forathugun á vegum skipulagsyfirvalda.
Nauðsynlegt er að vekja athygli stjórnvalda á þessu máli ef
Islendingar ætla að fylgja fordæmi annarra Norðurlandaþjóða og
setja hér í lög og reglugerði r ákvæði um umhverfismat.
Mat á umhverfislegum áhrifum skv. skilgreiningu James A. Roberts.
Hvað: Hvers vegna:
- Ferli - Spá um áhrif
- Skjal - Betri landnýting
- Verkfceri til ákvarðanatöku - Koma í veg fyrir mengun
- Opin umrœða - Auka þátttöku almenn- ings
Hvenœr: Hvar:
- \ skipulagsvinnunni - Á viðkvœmum svœðum
- Fyrir staðarval Á landbúnaðarsvœðum
- Ekki eftir á - Á þéttbýlum svœðum
- Hluti af leyfisumsókn - Við ný umferðarmannvirki
VERNDUN OG SKIPULAG
í lokmars 1990 kom til íslands danskur arkitekt,
Gregers Algreen-Ussing, sem er yfirmaður þeirrar skrifstofu
hjá dönsku skipulagsstjórninni sem fjallar um verndun í byggðu
umhverfi. Algreen-Ussing kom hingað á vegum Skipulags
ríkisins, Þjóðminjasafns íslands og Arkitektafélagsins. Auk þess
að halda opinn fyrirlestur í Odda um það sem er verið að gera í
Danmörku hélt hann fund með Húsfriðunarnefnd, Borgarskipu-
lagi, embætti skipulagsstjóra ríkisins og Arkitektafélaginu.
í Danmörku voru sett lög um húsfriðun árið 1918. Síðan þá
hefur áhugi á verndun á sögulegum og
menningarlegum verðmætum aukist stöðugt. í upphafi var
einkum um að ræða friðun einstakra húsa en síðan hefur þróunin
verið í átt til þess að vernda stærri heildir, heil hverfi eða
ákveðið bæjarmynstur.
Það er ekki einungis í Danmörku sem áhuginn hefur verið
vaxandi. Um alla Evrópu hafa augu manna í auknum mæli beinst
að gömlum bæjarmiðjum og sögulegum byggingum. Árið 1975
samþykkti ráðherranefnd Evrópuráðsins sérstaka
húsverndarályktun og árið 1985 gerðust Danir aðilarað
Granadasamkomulaginu svokallaða sem skuldbindur aðildarríki
til að skrá og skjalfesta
byggingarlist fyrri tíma með
það fyrir augum að hún nýtist
seinni tíma hönnuðum og skili
sér í umhverfi framtíðarinnar.
í danska þinginu er
samstaða um að leggja aukna
áherslu á húsavernd og árið
1987 var yfirstjórn málasem
tengjast húsafriðun og vernd í
Danmörku flutt frá friðunar-
stjórninni (fredningsstyrelsen)
yfir í skipulagsstjórnina (plan-
styrelsen). Þar voru settar á
Gregers Algreen Ussing.
21