Arkitektúr og skipulag - 01.09.1990, Qupperneq 45

hitabreytingar í c°
Temnerature
change f'O
1 I
Tölvulíkan þetta birtist í ársskýrslu Umhverflsstofnunar Sameinuðu þjóðanna 1989. Það sýnir líka spá um breytlngar á hltastigi í heiminum
að vetri ef koltvísýringur tvöfaldast í andrúmsloftinu. Fram kemur að hiti gæti hækkað um 10-16 gráöur sums staðar í Norður - Evrópu, m.a.
á íslandi.
eitt Norðurlandanna í þeim hópi, sem sætir
raunar nokkurri furðu.
ÓSONLAGIÐ OG
GRÓÐURHÚSAÁHRIFIN
Sé nauðsynlegt að vernda hafið og
auðlindir þess með alþjóðasamvinnu er
það ekki síður brátt hvað andrúmsloftið og
ósónlagið varðar. Skógardauðinn og
fiskdauðinn í vötnum Norðurlanda sýnir
svart á hvítu að mengunin, hið súra regn,
berst langar leiðir sunnan úr álfunni. Cher-
nobyl-slysið er annað dæmi, sem m.a.
hefur valdið því að íslensk fjallagrös eru allt
í einu orðin útflutningsvara þar sem slíkar
jurtir eru orðnar óneysluhæfar í öðrum
löndum. Raunar er það ekki fyrr en á
síðustu árum sem þjóðir heims hafa ráðist
á þennan hátt - eina raunhæfa háttinn -
gegn loftmenguninni. Einn fyrsti samning-
urinn sem takmarkar útblástur eitraðra efna
í andrúmsloftið var gerður 1979 í Genf og
erum við aðilar að honum. Á seinustu
árum hafa menn áttað sig á hinum vaxandi
gróðurhúsaáhrifum sem stafa að verulegu
!eyti frá koltvísýringi og klórflúorkolefnum
(CFC). Þeim til höfuðs var gerður
alþjóðasamningur í Vínarborg 1985 og
annar í Montreal í Kanada 1987 sem
takmarkar mjög notkun þeirra efna sem
eyða ósónlaginu í háloftum. Er það raunar
ekki seinna vænna því á fundi aðildar-
ríkjanna í London í júní s.l. var upplýst að
um 15-20% eyðingu ósónlagsins er einnig
að ræða yfir löndum á norðurhjara, þar á
meðal Islandi. Að báðum þessum
samningum erum við aðilar. Hafið og
andrúmsloftið eru bestu dæmin um augljóst
gagn alþjóðasamvinnu í umhverfisvernd og
raunar eina helstu forsendu hennar. En
það sama á við á mörgum öðrum sviðum.
Dæmi um það eru reglur Alþjóðakjarn-
orkumálastofnunarinnar í Vínarborg um
rekstur kjarnorkuvera og meðferðgeisla-
virks úrgangs. Annað dæmi sem hér má
nefna til sögunnar er Baselsamningurinn
svonefndi, sem takmarkar og bannar flut-
ning eiturefna og úrgangs milli landa.
Þróunarlöndin eru sum hver orðin ösku-
haugur ríku landanna í Evrópu og Ameríku
en það er skammgóður vermir. Gegn slíku
atferli vinnur þessi samningur, sem þegar
hefur sannað gildi sitt þótt nýr sé af nálinni.
FRAUÐPLAST, HREINSI-
EFNI, K/ELIEFNI,
ÚTBLÁSTUR OFL.
BRUNI, LANDBÚNAÐUR,
GASLEKI,
SORP OfL.
SKÓGARHÖGG
SEMENTS FRAMLEIÐSLA
GAS
OLÍA
KOL
Orsakir gróðurhúsaáhrifanna (heimild: IEA)
FRAMTÍÐARVERKEFNI
Fram til þessa höfum við íslendingar
ekki tekið mikinn þátt í alþjóðlegu samstarfi
að umhverfisvernd. Þrátt fyrir það höfum
við haft mikið gagn af þeirri samvinnu eins
og dæmin sanna. í framtíðinni ættum við
að láta okkur hana meiru skipta. Það er
vegna þess að einangrunin er okkur ekki
lengur sú vernd sem hún eitt sinn var.
Vandinn í íslenskum unhverfismálum
verður margur hver ekki leystur nema í
náinni samvinnu við aðrar þjóðir, bæði
austan hafs og vestan. ■
43