AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.08.1997, Síða 40

Myndin sýnir fjölda útrása meöfram strönd Reykjavíkur áöur en
ráöist var í endurbætur.
göturnar og af og til borið á möl og leir til aö jafna
haugana. Er talið að þannig hafi fyrstu kjallararnir
orðið til að land hækkaði upp eftir húsunum vegna
sorpsins og meðfylgjandi jarðvegur og fyrstu hæð-
irnar hafi brátt orðið að kjöllurum!
En það voru Rómverjar, sem komu pípulagninga-
málum og baðkúltúr og þar með frárennslismálum
á æðra stig, ef svo má að orði komast. Á hátindi
veldis þeirra voru í Róm hundruð kílómetra af að-
færsluæðum vatns, sem fluttu daglega hátt í tonn
af vatni fyrir hvern íbúa borgarinnar. Öllu þessu
vatni þurfti að koma frá þegar búið var að baða
mannskapinn og ekki síður þegar vatnið hafði far-
ið um meltingarfæri fólks. Því var það að frægasta
klóak allra klóaka, Cloaca Maxima, var lagt í Róm-
arborg fyrir um það bil 2.500, árum á dögum
Tarquinius Priscus konungs. Reyndar var þessi
600 metra langa frárennslislögn í upphafi hugsuð
til afvötnunar mýra þeirra sem lágu milli hinna sjö
hæða, sem Róm er byggð á. Er fram liðu stundir
var öllu frárennsli veitt í þetta holræsi holræsa og
tók það lengi við. Það var heldur ekki að undra því
þvermál þess var hálfur fimmti metri þar sem það
hleypir út í Tíberfljótið.
En eftir fall Rómaveldis féll einnig þrifnaðurinn
meðal Evrópumanna og þar með hríðversnaði
heilsufarið. Reyndarviljaeinhverjirkenna hnignun
Rómar því að í vatnslögnum þeirra var notað blý
og að blýeitrun hafi orðið þeim að falli. Það er þó
alls ósannað mál og eru fleiri á þeirri skoðun að
blýeitrun ein hafi ekki orðið veldi Rómverja að falli.
Á hinum myrku miðöldum herjuðu á Evrópubúa og
Aöalræsi, hreinsi- og dælistöövar samkvæmt
áætlun.
einnig Asíubúa skæðar drepsóttir, sem að meira
eða minna leyti mátti rekja til bágs hreinlætis í
borgum og þar stóð skortur á frárennsliskerfum
íbúunum svo sannarlega fyrir þrifum. Það er nán-
ast ótrúlegt að fólk skyldi ekki gera sér grein fyrir
samhengi þrifnaðar og heilbrigðis. En samt fund-
ust einstaklingar sem reyndu að efla framfarir á
þessum sviðum og jafnframt að koma á framfæri
nýjungum í klósettmenningunni. Venjulega var
gert gys að þessum klósettfrömuðum eins og t.d.
frænda Elisabetar fyrstu Bretadrottningar, Sir John
Harrington, sem smíðaði fyrsta vatnssalernið ár-
ið1596 og nefndi Ajax, en þetta þarfa- og þrifaþing
notaði drottningin þrátt fyrir allt. Vegna þess háðs
og spotts, sem tækið og höfundur þess urðu fyrir,
smíðaði Sir Harrington aðeins þetta eina klósett
fyrir guðmóður sína og það liðu 200 ár þar til reynt
var aftur við slíka smíð í Bretlandi. Drottningin var
að öðru leyti eins og landar hennar í þrifnaðarmál-
um að um hana var sagt að hún færi í bað einu
sinni í mánuði, hvort sem hún þyrfti þess með eð-
ur ei. Allt fram á seinni hluta nítjándu aldar voru
samt koppar það sem háir sem lágir brúkuðu mest
og voru sumir kopparnir að sjálfsögðu fínni en aðr-
ir. Til dæmis var smíðaður og notaður við hirð
Viktoríu Bretadrottningar koppur með innbyggðri
spiladós! Það hefur áreiðanlega komið að góðum
notum. En samt voru það Bretar, sem urðu til þess
að vera í forystusveit nýrrar klósettmenningar í
38