AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.08.1997, Blaðsíða 49

SVÆÐISSKIPULAG
MIÐHÁLENDIS ÍSLANDS
essa dagana er í auglýsingu tillaga aö
svæðisskipulagi Miöhálendis íslands
sem unniö hefur veriö aö undanfarin 3
ár. Hér er í stuttu máli lýst skipulags-
hugmyndinni og helstu niöurstööum vinnunnar.
SÉRSTAÐA HÁLENDISINS
Skipulag Miöhálendisins er fyrir margar sakir sér-
stætt, einkum hvaö varðar stærö skipulagssvæöis-
ins sem nær til rúmlega 40% af flatarmáli landsins.
Mörk skipulagssvæöisins fylgja í grófum dráttum
mörkum heimalanda og afrétta og fellur þaö undir
rúmlega 40 sveitarfélög í 13 sýslum. Skipulagslín-
an hefur þó ekki gildi til frambúöar heldur er hún
einungis hugsuö sem rammi utan um skipulags-
svæöiö á vinnutíma þess.
Hefbundið skipulag í byggö er gjarnan unnið í
mælikvaröanum 1:10.000 - 50.000 en svæöis-
skipulag Miöhálendisins er í miklu grófari og óná-
kvæmari mælikvarða eöa 1:250 000. Skipulagiö er
nær því að vera stefnumörkun í flestum mikilvæg-
um landnotkunarflokkum, fremur en nákvæm leið-
sögn eöa ákvöröun um landnotkun. Skipulags- og
byggingarmál eru málaflokkur sem er í höndum
sveitarfélaga, nánari útfærsla svæðisskipulags
Miöhálendisins er því í höndum einstakra sveitar-
félaga í formi svæðisskipulags, aöalskipulags eöa
deiliskipulagsáætlana.
Á hálendinu eru miklar náttúruauölindir; orkulindir í
formi vatnsafls og háhita, gjöfulustu grunnvatns-
svæöi landsins þar sem jöklarnir eru í mikilvægu
hlutverki sem vatnsforðabúr (miölarar) og náttúr-
an sjálf þar sem er sérstætt landslag, gosminjar,
jökulminjar, gróöurminjar og búsvæöi dýrastofna
svo fátt eitt sé nefnt. Síðast en ekki síst eru á Miö-
hálendi íslands miklar og víðlendar óbyggöir,
stundum nefnd „ósnortin víöerni" sem við eigum í
ríkari mæli en flestar aðrar þjóðir í Evrópu.
SKIPULAGSHUGMYND - BELTASKIPT LAND-
NOTKUN
Aö baki tillögu aö svæöisskipulagi Miöhálendisins
er ákveðin skipulagshugmynd. Auöveldast er aö
lýsa hugmyndinni meö því aö segja aö horft sé á
hálendið í beltum eöa brautum eftir mannvirkjastigi
og verndargildi. Annars vegar eru verndarheildir
(eöa verndarbelti) þar sem eru ýmiss konar vernd-
arsvæði og hins vegar mannvirkjabelti þar sem eru
mismunandi byggingarsvæöi (manngert landslag).
Þannig er stuðlað aö því aö allri meiriháttar mann-
virkjagerö veröi haldið á afmörkuöum beltum eöa
brautum, en á hinn bóginn tekin frá sem stærst og
samfelldust verndarsvæöi eöa -heildir þar sem
framkvæmdum er haldiö í lágmarki. Innan vernd-
arheildanna eru stærstu ósnortnu víðerni íslands.
Verndarheildirnar markast mjög af jaröfræöilegri
uppbyggingu landsins og fylgja þau NA-SV stefnu
eins og gosbeltin. Þær liggja í megindráttum í 3
beltum: i) „austurbeltiö" sem nær yfir eystra gos-
beltiö, Vatnajökul og víðerni Ódáðahrauns noröan
hans, ii) „vesturbeltiö“ sem nær yfir vestra gosbelt-
iö ásamt Langjökli og vestur um Arnarvatnsheiöi
og Tvídægru, og loks iii) „miöbeltiö" sem liggur á
milli austur- og vesturbeltanna. Helstu mann-
„Það er von þeirra sem að skipulags-
vinnunni standa að fram komi beinar
athugasemdir og ábendingar við inni-
hald tillögunnar. Helsta gagnrýnin sem
komið hefur fram beinist að þeirri leið
sem valin var í upphafi að fela héraðs-
nefndum framkvœmd skipulagsvinn-
unar.“
virkjabeltin eru tvö og liggja þvert yfir hálendiö meö
NA-SV stefnu um Sprengisand og Kjöl, þar sem
eru flutningsæðar raforku og umferöar, auk uppi-
stöðulóna virkjana. Helstu þjónustumiðstöövar
feröamanna, jaðarmiðstöðvar og hálendismiö-
stöövar, eru jafnan staösettar við aöalfjallvegi á
mannvirkjabeltinu, þar sem meginleiöir skerast og
gjarnan þar sem möguleikar eru á nýtingu jarðhita
til upphitunar á húsum.
Verndarheildirnar og mannvirkjabeltin koma ekki
fram sem sérstakir landnotkunarþættir á skipu-
47
GÍSLI GÍSLASON LANDSLAGSARKITEKT