AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.08.1997, Blaðsíða 52

orku eru innan skipulagssvæðisins auk þess sem
ýmsar virkjanir neðan hálendismarka eru háðar
miðlunum á hálendinu. í skipulagstillögunni er tek-
ið undir miklar orkuframkvæmdir án þess að geng-
ið verði óhæfilega á náttúruverðmæti. Gert er ráð
fyrir að alls geti komið til framkvæmda orkuvinnsla
sem nemur um 10 Twh/ári á skipulagstímanum
sem er nálægt þreföldun frá núverandi orkufram-
leiðslu. Þá eru taldar með virkjanir sem búið er að
taka ákvörðun um, þ.e. Sultartangavirkjun, Há-
göngumiðlun og 5. áfangi Kvíslaveitna.
í nokkrum tilvikum þarf þó að víkja verulega frá fyr-
irliggjandi áætlunum, ekki síst norðan Vatnajökuls.
Tæniframfarir síðustu ára opna möguleika á því að
tengja saman virkjanakosti á milli vatnasviða með
því að samnýta miðlanir og aðrennslisgöng virkj-
ana. Þannig var komið í veg fyrir að Þjórsárverum
væri sökkt undir vatn á sínum tíma. í dag er því
eðlilegt að skoða alvarlega möguleika á því að
„Tœkniframfarir sfðustu ára opna
möguleika á því að tengja saman
virkjanakosti á milli vatnasviða með
því að samnýta miðlanir og aðrennsl-
isgöng virkjana. Þannig var komið í
veg fyrir að Þjórsárverum vœri sökkt
undir vatn á sínum tíma .
tengja saman virkjanir norðan Vatnajökuls til þess
að hlífa stórum samfelldum gróðurlendum, ekki
síst Eyjabökkum. Af þeim ástæðum er ekki tekið
undir fyrirliggjandi áætlanir um Fljótsdalsvirkjun
þrátt fyrir heimildarlög frá 1981. Bent er á nauðsyn
þess að skoða möguleika á samtengingu virkjana
Jökulsár á Fljótsdal og Jökulsár á Brú með því að
nota Hálslón innan við Kárahnúka sem miðlun fyr-
ir bæði vatnasviðin.
Ekki er gert ráð fyrir virkjun háhita á skipulagstím-
anum vegna tæknilegra annmarka og af umhverf-
isástæðum. Þá eru allar virkjanaframkvæmdir
háðar mati á umhverfisáhrifum framkvæmda.
3.2 Samgöngur. Stefnt er að því að halda vega-
framkvæmdum á hálendinu í lágmarki og að
„möskvar" vegakerfisins séu sem stærstir. Upp-
bygging vegakerfis taki fyrst og fremst mið af sum-
arumferð. Brýnustu vegaframkvæmdir eru stofn-
vegir sem liggja þvert í gegnum hálendið á milli
byggðarlaga. Þessir vegir liggja í námunda við
helstu ferðamannastaði hálendisins og þjóna um
leið þörfum raforkuvinnslunnar. Skipulagsáætlunin
gerir greinarmun á 3 megingerðum vega á hálend-
inu, skipt eftir gæðaflokkum: aðalfjallvegir, fjallveg-
ir og einkavegir og aðrar ökuleiðir. Auk þess nær
þjóðvegur nr. 1, hringvegurinn, á tveimur stöðum
inn á skipulagssvæðið.
Aðalfjallvegirnir eru bestu vegir hálendisins og skil-
greindir sem e.k. „stofnvegir", sem verði byggðir
sem góðir sumarvegir, með brúuðum ám og færir
öllum venjulegum fólksbílum. Þeir tengja saman
byggðarlög þvert yfir hálendið og liggja um helstu
byggingarsvæði þess. Vegirnir verði opnir a.m.k.
4-6 mánuði á ári. í þessum flokki eru Sprengi-
sandsleið og Kjalvegur.
Allir aðalfjallvegir og fjallvegir eru háðir mati á um-
hverfisáhrifum. Fjallvegir eru tengivegir sem teng-
ja saman afskekktari svæði hálendisins við aðal-
fjallvegi. Opnunartími skemmri, vegtæknilegar
kröfur minni en á aðalfjallvegum. Hættuleg vatns-
föll brúuð. Einkavegir og aðrar ökuleiðir eru síðan
ýmis torleiði sem eru opin almennri umferð, en
verða ekki endurbætt að nokkru marki. Stór hluti
„vega" á hálendinu er og verður áfram í þessum
flokki. Gangandi og ríðandi umferð er eftir því sem
kostur er aðskilin frá meginvegum, aðalfjallvegum
og fjallvegum. Skipulagstillagan nær ekki til vega
sem eru lokaðir almennri umferð.
3.3 Þjónustusvæði ferðamanna. Almennt er gert
ráð fyrir að uppbygging ferðamannaaðstöðu verði
takmörkuð á Miðhálendinu. Megináhersla verði
lögð á jaðarsvæðin og á nokkur afmörkuð svæði í
nánd við aðalfjallvegi, stofnvegi hálendisins. Nátt-
úruverndarsvæðin og verndarsvæðin sem áður
hefur verið lýst eru öðrum þræði einnig tekin frá til
almennrar útivistar. Þjónustustaðir ferðamanna
eru flokkaðir eftir þjónustustigi og aðgengileika í
jaðarmiðstöðvar, hálendismiðstöðvar, skála og
fjallasel. Þessi svæði eru jafnframt byggingar-
svæði ferðaþjónustunnar.
Jaðarmiðstöðvar eru þjónustumiðstöðvar ferða-
manna á jaðarsvæðum Miðhálendisins og efst í
byggð við meginleiðir inn á hálendið. Staðir í góðu
vegasambandi við þjóðvegi með möguleika á
starfrækslu ferðamannaþjónustu allt árið. Alhliða
ferðaþjónusta og ströngustu kröfur eru gerðar
varðandi salernisaðstöðu, meðferð sorps og frá-
rennslis. Hálendismiðstöðvar eru frábrugðnar jað-
armiðstöðvum að því leyti að þar eru ekki mögu-
leikar á heilsársrekstri. Þær eru jafnan miðsvæðis
á lengri leiðum og eru staðsettar við stofnvegi há-
lendisins (sem eru fyrst og fremst aðalfjallvegir).
Hálendismiðstöðvar eru 6 en þær eru: Hveravellir
50