AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.1997, Síða 38

um þaö lengur, aö vegabætur eru arðbærar. Þaö
aö tryggja samgöngur þéttbýlisstaöa í millum er
grundvallaratriði, þegar kemur að uppbyggingu
þjónustu og atvinnulífs. í umræöum um samein-
ingu sveitarfélaga hefur þaö til aö mynda verið
hinn rauði þráöur, aö samfara sameiningu tiltek-
inna sveitarfélaga á stóru svæöi þurfi jafnframt aö
gera átak í samgöngumálunum þannig aö íbúar
komist á milli í hinu nýja sameinaða sveitarfélagi.
Allt hljómar þetta ágætlega, en hvaö gerist svo?
Samgöngubætur eru orðnar að veruleika og um-
talsverðu fjármagni variö til þeirra þátta. Þá hugs-
ar hin nýja sveitarstjórn meö sér, aö einhverja
þjónustuþætti, s.s. stjórnsýslu, heilsugæslu, skóla-
starf, megi nú einfalda og sameina á einum staö
og íbúar í hinu nýja sameinaða sveitarfélagi sæki
þá þjónustu eftir endurbættum vegum. En þá heyr-
ist hljóö úr horni: Nei, nei. - Engu má breyta í
þessu. Þaö þarf þjónustu í öllum hornum samein-
aðs sveitarfélags - „gömlu“ sveitarfélögin vilja
„Vitlausar fjárfestingar sem engum arði
skila draga til nœstu og lengri framtíðar
möguleikana á frekari uppbyggingu annars
staðar, þar sem fjárhagslegri og félagslegri
arðsemi vœri fyrir aðfara. Allir tapa á vitleys-
unni þegar upp er staðið.“
halda öllu því sem þau höföu áöur. Sameiningin til
lítils - samgöngubæturnar út af fyrir sig ágætar, en
þjóna ekki því grunnhlutverki sem þeim var ætlað.
Auðvitað er hér um ýkt dæmi aö ræöa, en þó ekki
mjög fjarri raunveruleikanum í nokkrum tilvikum,
þegar allt kemur til alls.
Enn og aftur vil ég undirstrika, aö meö þessu er ég
langt í frá aö leggjast gegn þeirri meginhugsun að
halda landinu í byggö - en menn veröa aö standa
aö því markmiði á yfirvegaðan hátt og meö vitræn-
um hætti. Allt of oft og allt of víöa út um land er aö
finna minnismerki um rangar fjárfestingar, sem
áttu aö vera rós í hnappagat viðkomandi kjördæm-
isþingmanna en reynast í tímans rás eitthvaö allt
annað og verra. Nú gætu sumir sagt sem svo:
Hvaö kemur þetta verktakaiönaðinum viö? Fékk
hann ekki sitt í öllum tilvikum. Reisti viökomandi
mannvirki og fékk borgað fyrir. En vitaskuld er mál-
ið ekki svona einfalt. Vitlausar fjárfestingar sem
engum aröi skila draga til næstu og lengri framtíö-
ar möguleikana á frekari uppbyggingu annars
staöar, þar sem fjárhagslegri og félagslegri arö-
semi væri fyrir að fara. Allir tapa á vitleysunni þeg-
ar upp er staðið.
VERKTAKAIÐNAÐUR í MÓTUN
En yfir í aöra sálma. Ég sagöi áöur aö íslenskur
verktakaiönaöur heföi aö mörgu leyti verið ómót-
aður og veikur hiö innra, þrátt fyrir þann sýnilega
árangur sem hann getur státað af á síðustu áratug-
um. Gjaldþrot og erfiðleikar fjölmargra fyrirfækja á
þessu sviði eru áhyggjuefni. Margar skýringar eru
á þessu. Of margir aöilar meö slaka verkþekkingu,
lítið sem ekkert eigiö fé og fátæklegan tækjabún-
aö. En þaö er í sjálfu sér ekki aö undra, aö lands-
menn í „verstööinni" íslandi, taki viö sér þegar ver-
tíö hefst. Þaö hefur nefnilega verið vertíð á vett-
vangi mannvirkjageröará íslandi síöustu áratugina
og allir þeir sem vettlingi hafa getaö valdið hafa vilj-
að upp á dekk. Og árangurinn hefur verið upp og
ofan.
En jafnvægi er að komast á í stærri stíl en áöur.
Verkkaupar gera nú meiri kröfur en áöur var til fjár-
hagslegrar og verklegrar getu verksala, áöur en
samningur er kominn á. Þarna veröa þó yfirvöld
eins og gjarnan að fara meö löndum og skoöa all-
ar kringumstæður. Sveiflur í framkvæmdamagni
geta haft tímabundið mikla erfiöleika í för meö sér
fyrir lítil, en aö öðru leyti traust fyrirtæki. Þau eiga
aö fá svigrúm áfram, þótt haröni á dalnum. í okkar
litla landi veröur að tryggja eölilega samkeppni á
þessum vettvangi, en ekki einokun örfárra stórra
verktakafyrirfækja sem skipta á milli sín þeim
stærri verkefnum sem til verða.
Útboösleiöin hefur veriö alfa og omega margra
þegar kemur að umræðum um mannvirkjagerö og
verktakaiðnaðinn. Og vissulega er ég því sammála
aö sú leiö er aö öllu jöfnu skynsamleg. Tryggt er aö
besta mögulega yfirsýn fæst hjá verkkaupa á þeim
möguleikum sem bjóöast, bæöi hvað varðar verö
og gæöi. En allt of oft gerist þaö aö eingöngu er lit-
iö á einn þátt þessara mála; lægsta verö. Ekki
skoðaðir nákvæmlega aörir þættir sem ekki síður
eru veigaþungir - fjárhagslegir og tæknilegir mögu-
leikar viðkomandi verktaka aö Ijúka verkinu á tíma
og í samræmi við umbeðin gæöi.
Ennfremur er rétt aö vekja athygli á því, aö hin
hefðbundna útboösleiö er að ýmsu leyti þung í vöf-
um og ákveðnir þættir afskaplega kostnaöarsamir.
Hér vísa ég til grunnhönnunar og geröar útboös-
skilmála á þeim grundvelli. Mér hefur lengi fundist
aö þessi fyrsti þáttur mannvirkjagerðar væri of dýr.
Einnig er þaö vel þekkt, aö verktaka, sem verkið
36
j