AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.1997, Blaðsíða 39

fær aö loknu útboði, er gert aö vinna meö tiltekn-
um arkitektum og verkfræðingum aö byggingu
mannvirkisins í samræmi viö forsendur og leikregl-
ur sem þeir síöarnefndu hafa búiö til. Þar verður
stundum vík á milli vina og allir þekkja þaö, sem
nærri þessu hafa komið, þegar verktakar kvarta yf-
ir lélegri hönnun og vondu samstarfi við arkitekta
sem þeir sitja uppi meö samkvæmt útboðsskilmál-
um.
Þess vegna hef ég verið þeirrar skoðunar, aö í
stærri stíl ætti aö fara leið alútboðs, þar sem allir
þættir máls eru í einum pakka og verkkaupi veit aö
hann er aö kaupa heildarlausn frá viðkomandi
verksala. Núningur milli hönnuöa og byggjenda er
ekki til staðar, því þeir koma fram gagnvart verk-
kaupa sem einn maöur. Vissulega er þessi leið þó
ekki gallalaus fremur en önnur mannanna verk.
Viö íslendingar erum vertíöarfólk. Allt gengur hér í
sveiflum. Þaö er annaðhvort í ökla eða eyra. Þaö
er ekki góö latína fyrir iönaö eins og verktakaiön-
aðinn, þegar eftirspurn fer minnkandi og jafnvægi
er komið á. Ég ætla ekki aö orðlengja þann þátt
mála, en tel aö opinberir aöilar geti auöveldlega
komið miklu meira til móts viö þarfir iönaöarins
varöandi jafna dreifingu verkefna, en gert hefur
verið.
Ríkiö og sveitarfélög eiga aö vera á markaði þeg-
ar hægist um hjá einkageiranum en vera til hlés í
uppsveiflu. Einnig er Ijóst aö stór stopp í opinber-
um framkvæmdum þýða ekkert annaö en uppsöfn-
un verkefna, það myndast stífla og eftir eitt eða tvö
ár brestur hún og framkvæmdir fara þá í fullan
gang aftur. Og hvaö þýöir þaö? Óeðlilega spennu
og mikla verðbólguhættu. Svona sveiflur þarf aö
jafna betur út.
GEGN EINANGRUNARHYGGJU
En þaö eru fleiri sem hafa möguleika á því aö fjár-
festa hérlendis en innlendir aðilar, þótt ætla mætti
af reynslu okkar íslendinga um langt árabil, aö
bann væri viö fjárfestingu erlendra aöila hér á
landi. Viö erum enn aö súpa seyðið af afstööu
sterkra stjórnmálaafla, sem unnu leynt og Ijóst
gegn því á áttunda áratugnum aö hér kæmu erlend
fyrirtæki inn í landiö, svo sem á vettvangi stóriöju.
Viö þurfum nauösynlega á erlendri innspýtingu aö
halda í íslenskt efnahags- og atvinnulíf. Viö Al-
þýöuflokksmenn höfum meö hreinum og beinum
hætti hvatt mjög til þess aö efla tengsl þjóðarinnar
viö nágrannaþjóðir okkar. Öfl í öllum öörum stjórn-
málaflokkum hafa mjög dregið lappirnar í þessum
efnum og viljað lítiö hafa saman aö sælda viö eitt-
hvaö sem útlent getur talist. Viö verðum einfald-
lega aö markaössetja okkur erlendis. Þaö hafa
aörar þjóöir gert og uppskorið í samræmi viö þaö,
en viö íslendingar sitjum eftir. Nú er efnahag-
skreppan að baki í Evrópu og tími framkvæmda
runninn upp. Ætlum viö íslendingar enn einn gang-
inn aö sitja eftir meö sárt enniö?
Þaö eru þó vonarstjörnur á himni. Eftir aö Alþýöu-
flokkurinn í iðnaðarráðuneytinu til margra ára haföi
undirbyggt möguleika á erlendri fjárfestingu í áliðn-
aöi og annarri stóriöju hefur nú úr ræst. Fram-
kvæmdir við stækkun álvers í Straumsvík og bygg-
ing nýs á Grundarfanga eru orönar aö veruleika.
Þaö mun sannarlega gera íslensku atvinnulífi og
íslenskum verktakaiðnaði gott. Ekki síst eru sál-
ræn áhrif mikilvæg í þessu sambandi eftir stöönun-
arskeiö varðandi fjárfestingu útlendinga hérlendis
um langt árabil. Margfeldisáhrifin veröa mikil og
góö, ekki aðeins nýjar virkjanir heldur verka fram-
kvæmdir af þessum toga sem vítamínssprauta fyr-
ir atvinnulífið og margfeldisáhrif sennilega meiri en
hin heföbundna þumalfingursregla segir til um.
Ég sagöi einangrunarhyggjuna ríkjandi í öllum öör-
um stjórnmálaflokkum en Alþýöuflokknum. Ég
minni á andstööu í öllum flokkum gegn þeirri ein-
huga stefnu Alþýðuflokksins aö ná og staðfesta
EES- samninginn. Nú segir enginn neitt. Allir vildu
Lilju kveöiö hafa. í hópi manna var ótti við innrás
erlendra verktaka vegna EES- samningsins inn á
íslenskan markaö. Hins vegar eru reglurnar svo
þröngar í því sambandi og upphæöir svo háar, aö
þaö er aðeins varðandi mjög stór verk sem mögu-
leikar eru á raunverulegri samkeppni erlendra
verktaka um íslensk verkefni. Og einmitt í þeim til-
vikum er þaö þekkt og viðurkennt, að þar hafa ís-
lensk verktakafyrirtæki haft samstarf við erlenda
yyPað er auðvitað ekki allt í lagi, þegar sjóð-
ir á borð við Iðnlánasjóð og Iðnþróunarsjóð
hafa safnað milljörðum í eigin sjóði, en við-
skiptavinirnir, flestar greinar iðnaðar, lepja
dauðann úr skel. “
aðila. Það hefur gerst í virkjunarframkvæmdum og
öörum stórframkvæmdum, nú síðast í Hvalfjarðar-
göngum, svo dæmi sé nefnt. Þetta er allt eðlilegt.
EES- samningurinn er því á engan hátt hættulegur
íslenskum verktakaiönaöi heldur hefur aö mörgu
leyti opnaö nýja möguleika. Hægt og bítandi, eins
37