AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.1997, Page 71

ARKITEKTÚR
FYRIR FJÖLSKYLDUNA
Sú almenna fullyrðing að arkitektúr sé
sjálfstæð eining hefur leitt af sér ný
tengsl milli arkitektúrs og þjóðfélags.
Arkitektar standa frammi fyrir flóknu
ábyrgðarstarfi gagnvart viðskiptavin-
um sínum. Það er: þeir verða að
meta stöðu viðskiptavinanna, þarfir þeirra og ekki
síst mismunandi lífshætti hvers og eins. Hugsun-
arferill arkitekta er þannig í sífelldri endurnýjun.
Sagnfræðingurinn Colin Rowe hugleiddi hugsan-
legar afleiðingar þess að auðkenna viðskiptavin-
ina, þó hann færi ekki inn á þá braut að meta hið
margbrotna eðli þeirra. Hann skrifaði í bók sinni,
Collage City (1978):
„Núverandi staða er í flækju og er nærri óleysan-
leg. Ástæðan liggur í því að hinar tvær sífellt von-
lausari skyldur arkitektsins annars vegar gagnvart
„vísindum“ og hins vegar „fólkinu" stangast á og
meðan gömlu vinnuforsendur arkitektanna frá
öðrum. áratugnum verða þeim mun óstyrkari, öðl-
ast þessi ólíku öfl bókstafleika og fyrirferð sem
gera notagildi hvrort annars að engu. Ef því væri
haldið fram að nútíma-arkitektúr væri vísindaleg-
ur gæfi það aðeins til kynna einfeldningslega hug-
sjónastefnu .... Héðan í frá ættum við þar af leið-
andi að hætta öllum andlegum hégóma og láta
okkur nægja að endurgera hlutina eins og þeir
eru, skoða þann heim sem ekki er endurbyggður
af ofmetnaði verðandi heimspekinga heldur eins
og meginhluti mannkyns kýs að hann sé - nothæf-
ur, rannverulegur og auðþekktur." 1)
Rowe hafði upprunalega komið fram með þessi
rök í innganginum að bókinni, „Five Architects“
(I972). í þeim hluta var nútímahreyfingin í arki-
tektúr og aðild hennar að vísindum, skoðuð með
hliðsjón af viðskiptavinum sem óhlutstæðri ein-
ingu.
Eins auðskilinn og vísindalegur úrskurður byggð-
ur á reynslugögnum er, þá átti hinn óspillti maður
að geta skilið nútíma-arkitektúr. Talin hreinsuð af
goðsagnaatriðum, þá varð nútíma-byggingin nú
hugsuð sem óhjákvæmilegt skjól fyrir þá goð-
sagnakenndu veru sem goðsögnin um frum-sál-
fræði átti ekki lengur neinn samastað í. 2)
Á þriðja áratugnum hallaðist jafnvægi „skyldn-
anna“ gagnvart vísindum og fólki, mjög til hins
fyrra. Hannes Meyer - eftirmaður Gropius sem
forstöðumaður Bauhaus í Dessau á tímabilinu
I928- I930 - skrifaði þá þrettán kennisetningar
undir heitinu „Marxískur Arkitektúr (1931). í fyrstu
frumkenningunni er fullyrt: „arkitektúr er ekki leng-
ur listin að byggja. Bygging er orðin að vísindum.
Arkitektúr er bygginga-vísindi." 3) Að líta á arki-
tektúr sem vísindi, sem gætu haldið uppi vissri
þjóðfélagslegri reglu þýðir með tímanum stofnun
á nýrri þjóðfélagsstétt í pýramída stéttaskipting-
arþjóðfélagsins. Þetta yrði þróun á hugmynda-
fræði byggðri á jafnrétti sem aðeins gæti verið
Málverk af Giovanni (?) Arnolfini og konu hans Giovanna Cenami (?)
(The Arnolfini Marriage) eftir Jan van Eyck. Birt meö leyfi The
National Gallery, London.

69
F JAVIER SANCHEZ MERINA, ARKITEKT