AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.1999, Blaðsíða 20

TILFLUTNINGUR VALDS 06 VERK-
EFNA
Á undanförnum árum hefur pólitísk umræða
einkennst mjög af mikilvægi þess að bæði ríki og
sveitarfélög leiti samstarfs um þau verkefni sem
ekki verða með góðu mótin hamin innan vébanda
þessara stjórnsýslueininga. Samhliða hefur verið
lögð aukin áhersla á að flytja völd og verkefni sí-
fellt nær vettvangi, þ.e. nær því fólki sem á að
njóta þjónustunnar. í þessu tvennu felst engin
mótsögn. Valdið hefur einfaldlega verið að flytjast
f fAð auki hefur komið í IJós að
mörg sveitarfélög hafa ekki
burði ein og sér til að takast á
við þau verkefni sem verið er
að flytja til þeirra.éé
í tvær áttir, annars vegar frá ríki og yfir á hinn al-
þjóðlega vettvang, hins vegar frá ríki til lægri
stjórnsýslustiga, s.s. héraða og sveitarfélaga.
Þessi tilflutningur valds og verkefna tengist hinni
s.k. alþjóðavæðingu. Menn gera sér æ betur Ijóst
að fjölmörg fyrirbæri í efnahagsmálum, viðskipt-
um, stjórnmálum og umhverfismálum staðnæmast
ekki við þau landamæri sem dregin hafa verið
utan um lönd og þjóðir á umliðnum árum og öld-
um. Þjóðríkið, sem rammi utan um flestar mann-
legar athafnir á tilteknu svæði, stenst ekki með
sama hætti og áður. Og af því að mannskepnan er
sveigjanleg og aðlagar sig umhverfi sínu um leið
og hún skapar það, þá eru þjóðir heims sem óðast
að koma sér upp nýjum skipulagsformum til að
takast á við nýjan veruleika. Þjóðríkin eru sem
óðast að skipuleggja sig í skuldbindandi samstarf
þar sem þau framselja nokkuð af fullveldi sínu í
þeim tilgangi að geta sameiginlega mótað sína
eigin framtíð. Þau hafa ákveðið að vera gerendur
en ekki þolendur. Evrópusambandið er án efa
órækasti vitnisburðurinn um þessa þróun.
HÖFUÐBORGARSVÆOIO ÞARF
FRANTfOARSÝN
En hvernig kemur þessi þróun höfuðborgar-
svæðinu við og svæðisskipulagi þess? Því er til að
svara að hún tengist því bæði beint og óbeint.
Annars vegar hafa verkefni verið að flytjast frá rík-
inu til sveitarfélaganna hér á landi eins og annars
staðar í samræmi við þá hugrmynd að ákvarðanir
eigi að taka eins nærri vettvangi og kostur er. Á
hinn bóginn hafa sveitarfélögin verið að átta sig æ
betur á því að mörg verkefni verða illa leyst innan
marka eins tiltekins sveitarfélags, vandamál og
verkefni virða ekki landamæri sveitarfélaganna
fremur en ríkisins. Að auki hefur komið í Ijós að
mörg sveitarfélög hafa ekki burði ein og sér til að
takast á við þau verkefni sem verið er að flytja til
þeirra. Þess vegna hafa sveitarfélög bæði verið að
auka samstarf sitt, t.d. með byggðasamlögum, og
eins hafa þau verið að sameinast til þess að geta
veitt betri og hagkvæmari þjónustu.
Þessi þróun hefur hins vegar ekki náð til höfuð-
borgarsvæðisins. Þar hafa öll sveitarfélögin í
sjálfu sér burði til að takast á við þau rekstrarverk-
efni sem þeim hafa verið falin af ríkinu. Það breytir
þó ekki því að vandamálin virða engin landamæri
og mjög mörg verkefni eru betur leyst í skuldbind-
andi samstarfi. Nægir þar að nefna brunavarnir,
veitumál, sorpeyðingu, endurvinnslu, almennings-
samgöngur, þróun hafna, byggingu sérhæfðra
mannvirkja í íþrótta- og menningarmálum, stór-
framkvæmdir í umferðarmálum o.fl. Þar við bætist
svo að höfuðborgarsvæðið mun eiga í vaxandi
samkeppni við útlönd um fólk og fyrirtæki.
Höfuðborgarsvæðið er brimbrjótur landsins alls
gagnvart útlöndum. Það er í samkeppni við bæi og
borgir vestan hafs og austan og þarf að geta boðið
upp á góða búsetu og umhverfi, spennandi atvin-
nulíf og góða og hagkvæma þjónustu sem svarar
þörfum nútímafólks. Svæðið þarf að hafa
sameiginlega ímynd og framtíðarsýn sem er líkleg
til að höfða til ungs atgervisfólks. Þetta unga fólk
sér þetta sem eina borg, eitt höfuðborgarsvæði og
kærir sig kollótt um það hvort íbúðin og atvinnan
er í hverfi sem heitir Hafnarfjörður, Kópavogur,
Mosfellsbær, Grafarvogur, Breiðholt, Þingholt
o.s.frv. Sveitarfélagamörkin eru mannanna verk
og skipta engan máli nema sveitarstjórnarmenn
og kannski örfáar innfæddar eftirlegukindur.
Sjálfsmynd fólks tengist átthögum og nánasta
umhverfi en ekki stjórnsýslumörkum.
VEROUVf AÐ NÝTA SAMEIGINLEG
SÖKNARFÆRI
í svæðisskipulagi gefst góður kostur á því að
hugsa um höfuðborgarsvæðið sem heild. En ef við
eigum að hugsa sem heild verðum við að sam-
einast um eina framtíðarsýn um ímynd höfuðborg-
arsvæðisins. Við verðum að vita í hvernig borg við
viljum búa. Við verðum að reyna að átta okkur á
því hvernig líklegt er að þróunin verði og hvernig
við getum haft áhrif á hana. Þegar við vitum það
18