AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.1999, Síða 37

SVÆÐISSKIPULAGIÐ ABENDINGAR
Vegna ofangreindra umræðna s.l.vetur um
óæskilega útþenslu höfuðborgarsvæðisins var
vinnu ráðgjafanna sem valdir höfðu verið til verks-
ins strax í upphafi beint inn á þá braut að koma
með tillögur um hvar ætti að byggja á höfuðborg-
arsvæðinu næstu tvo áratugina, í stað þess að
efna til almennrar umræðu um framtíðarkosti og
framtíðarsýn fyrir svæðið, sem er upphafsstig í
slíkri vinnu. Það kom fljótlega í Ijós að bæjarfull-
trúar höfðu ekki forsendur til að meta kosti og
galla hinna mismunandi tillagna þar sem túlkun á
þróunarforsendum og almenn umræða um stefnu-
mótun hafði ekki farið fram. Það var fyrst nú á
haustdögum sem skipað var í sex vinnuhópa bæj-
arfulltrúa til að ræða mismunandi hliðar á fram-
tíðarmöguleikum höfuðborgarsvæðisins. Á vel-
heppnaðri ráðstefnu sem haldin var 5. nóvember
s.l. voru niðurstöður af starfi vinnuhópanna kynnt-
ar. Með starfi vinnuhópanna var svæðisskipu-
lagsvinnunni lyft á hærra plan en áður.
Annað atriði sem einkennt hefur fyrsta hluta
skipulagsvinnunnar eru beinir framreikningar á
þróun síðustu ára, þ.e. „reaktiv" vinnubrögð í stað
stefnumótandi „proaktivra" vinnubragða. Að sjálf-
sögðu þarf að gera sér grein fyrir hvernig höfuð-
borgarsvæðið myndi líta út ef núverandi þróun
héldi áfram óbreytt næstu áratugina, en ekki má
gleyma því að skipulag er samræmd stefnumótun
þar sem óæskilegri þróun er breytt til betri vegar
með ákveðnum markmiðum og aðgerðum.
Sem dæmi um þróun sem kynnt hefur verið sem
nánast óumbreytanleg er þróun íbúafjölda og
samgangna á svæðinu. Viðmiðanir um íbúaþróun
byggjast m.a. á framreikningi á lítt breyttum flutn-
ingum frá landsbyggð til höfuðborgarsvæðisins
síðustu fjögur ár, sem var um 1700 manns á ári
(hefur aldrei verið meiri). Samkvæmt slíkum fram-
reikningi flyttu um 35 þúsund manns frá lands-
byggðinni til höfuðborgarsvæðisins næstu 20 árin.
Þessi hraða þróun er án efa þjóðhagslega óhag-
kvæm fyrir báða aðila. Sjá mynd 4.
í samgöngumálum er gengið út frá því að nú-
verandi „einkabílismi“ haldist óbreyttur út skipu-
lagstímabilið með tilheyrandi kostnaði og nær
ekkert er fjallað um almenningsvagna þrátt fyrir að
þeir séu grundvallaratriði í svæðisskipulagsáætl-
unum annarra borgarsvæða eins og áður er sagt.
Með stefnumótun um þéttari byggð, sérstaklega
umhverfis þjónustukjarna, má skapa betri grund-
völl fyrir almenningssamgöngur á höfuðborgar-
svæðinu.
LENGRI FRAMTIÐARSYN
Margir hafa bent á mikilvægi þess að hafa einn-
ig lengri framtíðarsýn en til 20 ára varðandi vinn-
una að svæðisskipulaginu.
Rökin fyrir því eru margþætt, m.a. þau að nýleg-
ar aðalskipulagsáætlanir margra sveitarfélaga eru
til 20 ára og nauðsynlegt er að svæðisskipulagið
hafi víðari sjóndeildarhring en þær áætlanir. Þetta
er ekki síst brýnt vegna þess að þegar er búið að
fest inni í svæðisskipulaginu áætlanir sveitarfélag-
anna um næstu byggingasvæði sem duga munu
til lóðaúthlutana næstu 10-15 árin. Þá er einnig
nauðsynlegt vegna ákvarðanatöku um hvort flytja
beri Reykjavíkurflugvöll og nýta það land undir
byggð að líta lengra til framtíðar en til 20 ára.
Sama gildir um framtíð og mögulega verkaskipt-
ingu hafna á svæðinu. Lengri framtíðarsýn er líka
nauðsynleg til að setja upp mismunandi kosti um
framtíðarþróun og sérhæfingu, svo kallaða „sce-
narios" til lengri tíma sem eru algeng vinnubrögð
við gerð svæðisskipulagsáætlana.
ENGINN ER EYLAND
Þrátt fyrir að svæðisskipulagsáætlunin taki
aðeins til þeirra átta sveitarfélaga sem mynda
höfuðborgarsvæðið er nauðsynlegt að gera sér
grein fyrir líklegri þróun í grannsveitarfélögum
svæðisins, landinu öllu og í nágrannalöndum. Á
þetta hefur skort í upphafi vinnunnar. Sem dæmi
má nefna að mikið hefur borið á myndun jaðar-
borga, (exurbanisation) í nágrannalöndum okkar á
síðustu árum, sem m.a. felst í því að efnaðri borg-
arbúar kjósa að setja sig niður í minni bæjum í ná-
grenni stórborgarsvæða, borga þar sín gjöld en
Mynd 4. Netto flutningar milli landsbyggðar og höfuðborg-
arsvæðis.
Netto flutningar mllli landsbyggðar og höfuðborgarsvæðis
k.
Ef þróun síðustu ára heldur óbreytt áfram verður um
helmingur landsbyggðarfólks fluttur til höfuðborgar-
svæðisins innan aldarfjórðungs.
35