Ský - 01.12.2001, Blaðsíða 27

FYR5T & FREM5T = TIMINN
II7T TTTt TTTT II lí TTll ITTT TTTT llll llfT llll Tlll
i 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ii
01:00 02:00 03:00 04:00 05:00 06:00 07:00 08:00 09:00 10:00 11:00
12:00 13:00
1M:00 15:00 15:00 17:00 18:00 19:00 20:00 21:00 22:00
Ert þú einn af þeim sem er alltaf of seinn?
Og finnst þér aldrei tími til eins eða neins?
Dreymir þig um að stöðva tímans þunga nið?
Leiðin til þess er nær en þig grunar.
SAMSTILLUM ÚRIN
Vandi þinn liggur ekki í tímanum sem slíkum, þaöan af síöur skorti
á honum - það hefur alltaf verið nógur tími - og mun alltaf verða.
Vandinn liggur fremur í mælitækinu sem við notum til að mæla tím-
ann. Við erum nefnilega ofurseld tíma atómklukkunnar sem tikkar
dag inn og dag út með ógnvænlegri nákvæmni (skekkjan er talin
nema minna en einni sekúndu á milljón árum). í slíka nákvæmni
eigum við engan séns og höfum ekkert svigrúm.
Auðvitað hafa menn ævinlega þurft að fylgjast með tímanum.
Með því að gaumgæfa ferðir sólar, tungls og annarra himintungla
vissu þeir því nokkurn veginn hvað klukkan sló. Fyrir um 20.000
árum rispuðu veiðimenn t.d. strik í vegg eða gerðu holur í bein til
að tákna tunglkomur. Fyrir 5.000 árum höföu Súmerar reiknað út
dagatal með 12x30 daga mánuðum. Og árið 4.236 f. Kr. eða þar
um bil beittu Egyptar stjarnþekkingu sinni til að útbúa 365 daga
almanak. Mælingar þeirra, eins og raunar mælingar Babylóníu-
manna og Maya og Azteka og annarra fornþjóða, miðuðu fyrst og
fremst að því aó reikna út árstíðir í þágu landbúnaöar og trúar-
bragða. Þetta var hins vegar ekki heppilegt ef þurfti að ákveða
fundartíma eða koma á stefnumóti!
Sólúr og vatnsklukkur
Með vaxandi miðstýringu fyrir botni Miðjarðarhafs (fyrir svo sem
5.000-6.000 árum) jókst þörfin fyrir að mæla stundir dagsins.
Egyptar reistu t.d. um 3.500 f.Kr. stórar steinsúlur og notuðu sem
sólúr. Um 1.500 f.Kr. bjuggu þeir einnig til smágert sólúr sem menn
gátu borið með sér; þar var (sólar-l)deginum skipt niður í 10 hluta
að viðbættum tveimur stundum í Ijósaskiptum, kvölds og morgna.
Flér á landi var í gegnum aldirnar notast við áþekkt mælitæki til
að fylgjast með gangi tímans, það er með því að miða sólina í
ákveðin kennileiti í landslaginu. Sólarhringnum var skipt í fjóra
hluta: morgunn, dagur, aftan og nótt. Flverjum hluta var síðan
skipt í tvær eyktir: ótta (kl. 3), miður morgunn eða rismál (kl. 6),
dagmál (kl. 9), miðdegi eða hádegi (kl. 12), nón (kl. 15), miður
aftann (kl. 18), náttmál (kl. 21) og miðnætti eða lágnætti (kl. 24).
Mörg örnefni um allt land bera með sér að þar hafi staðir verið
partur af slíkri risastórri náttúruklukku: Hádegishóll, Nónvarða,
Náttmálagil og hvað þeir heita nú allir þessir staðir sem fyrr meir
voru notaðir til að segja til um hvenær menn áttu að fara að sofa
og hvenær að skreiöast á lappir. Eins og nærri má geta voru þetta