Ský - 01.12.2001, Blaðsíða 44

„Brottflutningar Reykvíkinga er stórt þjóöhagslegt vandamál. Því
spurningin er: Hvernig geta aðrar byggöir í landinu tekið við og
þjónustað 178 þúsund manns? Það hafa verið settar niður áætlan-
ir um að fjölga megi íbúum annarra byggða um helming í algjörri
neyð, en bara það að 30 þúsund manns flýðu til Akureyrar gæti
skapað stærra vandamál en gosið sjálft. Því verður reynt að sporna
gegn fólksflótta með öllum tiltækum ráðum. Löggæsla og eftirlit
með akstursleiðum frá borginni yrói eflt. Engum yrði hleypt úr borg-
inni nema hann gæti gefið upp öruggan dvalarstað. Það er enda
skylda yfirvalda að sporna gegn og ná stjórn á óskipulögðum flótta
við slíkar kringumstæður og tryggja sem best öryggi fólks og
byggðar. Við skulum svo ekki gleyma því að allan tímann sem gos-
ið í Heimaey stóð yfir störfuðu þar nokkur hundruð manns í algjöru
návígi við gosið og enginn björgunarmanna hlaut skaða af."
KULDI OG SVARTIR DAGAR
í nánu sambýli við eldstöðvar ofan borgarinnar liggja lífæðar
byggðarlagsins. Neysluvatn, rafmagn og hiti gegna það miklu hlut-
verki í samfélaginu að röskun á framleiðslu eða skaði á veitulögn-
um getur leitt til almannavarnarástands. Ef hraunrennsli færi niöur
Elliðaárdalinn gætu hitaveitustokkar brotnað mélinu smærra og
rafstöðin sömuleiðis. Skammt frá Bláfjöllum liggja líka aðalvatns-
ból Reykvíkinga, Gvendarbrunnarnir. I gosum á þessu svæði hefur
hraun áður eytt hluta Elliðavatns, þar sem nú standa Rauðhólar.
Gvendarbrunnarnir, Elliðavatnið og Elliðaárnar gætu því öli
þurrkast upp næði hraun af renna ofan í vatnið. Ekki þarf að dvelja
lengi við þá hugsun að ef borgin yrði rafmagnslaus eða vatnslaus
um hávetur væri ástand íbúanna nöturlegt. Kalt vatn er algjörlega
ómissandi í daglegu lífi, hvort sem það ertil drykkju, matargerðar,
kælingar baðvatns eða til að sturta niður úr klósettkössum borgar-
búa. Því þyrftu íbúarnir að safna sér vatni í baðkör og önnur ílát.
Án heita vatnsins er svo óbúandi í flestum húsum og ógjörningur að
fara í bað, þvo þvotta eða redda sér í sundlaugunum. Þá er fátt eitt
talið.
Þorgeir Einarsson, formaður neyðarstjórnar Orkuveitu Reykjavíkur,
segir fýrirtækið æfa viðbrögð við öllum mögulegum hamförum,
bæði náttúruhamförum og skemmdar- og hryðjuverkum. Þannig
hefur viðbúnaður verið æfður miðað við að stór jarðskjálfti verði í
Bláfjöllum, eldgos hefjist í Heiðmörk og flugvél með sýkla og
hættuleg efni myndi hrapa í Bláfjöllum. Á stærstum hluta vatnsöfl-
unarsvæðisins í Heiðmörk liggur grunnvatnsstraumurinn svo djúpt
að þótt hraun myndi skaða mannvirki er hæpið að það hefði áhrif
á vatnsbirgðir borgarbúa. Yrði samt veruleg truflun á vatnsöflun í
„EfVesturlandsvegur og vegurinn austur um
Mosfellsheiði væru einu útgönguleiðirnar og
borgarbúar þyrftu nauðsynlega að yfirgefa borgina,
væru miklir erfiðleikar samfara því. Því þarf að
meta stöðuna með tilliti til þess hvort fólki sé betur
borgið með því að flýja. Hugsanlega yrði umferðin
stöðvuð með valdi og það er tiltölulega einfalt mál
að stjórna bílaumferð þannig.”
Helgi Hallgrímsson, vegamálstjóri I Reykjavík
Heiðmörk hefur verið ræddur sá möguleiki að hugsanlega mætti
tímabundið nýta flutningskerfið frá Nesjavöllum og fá þannig kalt
neysluvatn úr Grámel við Þingvallavatn um Nesjavailaæð til höfuð-
borgarsvæðisins. Það gæti þó aðeins gengið væri ekki þörf fyrir
heitt vatn frá Nesjavöllum á sama tíma.
Ef stórt gos yrði í Hengli væri Nesjavallavirkjun í mikilli hættu af
hraunrennsli. Sama á við um nær allar meginháspennulínur Lands-
virkjunar til höfuðborgarsvæðisins. Frá orkuverum á Þjórsár- og
Tungnaársvæðum liggja meðal annars þrjár öflugar háspennulínur
um Suðurlandsundirlendið og Hellisheiði, og sumar samhliða á
köflum. Fjórða línan frá Þjórsársvæði liggur norðar, fer í gegnum
Hvalfjörðinn og tengist þar byggðalínuhringnum. Frá Hvalfirði ligg-
ur svo lína til Reykjavíkur, en hún fer einnig um Hellisheiöi að
hluta. „Það er að fara í gang könnun á líkum og afleiðingum vegna
eldgosa og hamfara á Hellisheiði," segir Örn Arason, öryggisstjóri
hjá Landsvirkjun. „Við höfum hingað til ekki æft nein sérstök við-
brögð vegna eldgoss á Hellisheiði, en höfum aftur á móti æft við-
brögö við Suðurlandsskjálfta, hamfaraflóði vegna eldgoss í Vatna-
jökli og við hraunrennsli í Kapelluhrauni í framhaldi af eldgosi sunn-
an Hafnarfjarðar. í vinnslu er nú viðbragðsáætlun vegna eldgoss í
Heklu. Sökum óróleika á Hellisheiðinni ætlum við að láta meta
líkurnar á eldgosi þar. Séu þær umtalsverðar munum við taka
afstöðu til þess hvort rétt sé að gera viðbragðsáætlanir þess efnis á
undan öðru."
Rafmagn til borgarinnar frá Landsvirkjun kemur úr hringtengingu
220 kV og 132 kV lína umhverfis landið. Megnið af orkunni kem-
ur frá aflstöðvum á suðvesturhorninu, það er Þjórsársvæði,
Tungnaársvæði og Soginu, en getur einnig komið að hluta til frá
aflstöðvum á Norður- og Norðausturlandi, svo sem Blönduvirkjun,
Laxárvirkun og Kröfluvirkjun. Rafmagninu er svo dreift um þrjár að-
veitustöðvar á Stór-Reykjavíkursvæðinu, úr Elliðaárdalnum, Korpu
og Hamranesi við Straumsvík. Orkuveita Reykjavíkur útvegar raf-
magn til Reykjavíkur, Kópavogs, Seltjarnarness, Garðabæjar, Mos-
fellsbæjar, Kjalarness og Akraness. Þótt raforkuflutningur um ein-
staka línur rofnaði eða skertist hefði það ekki endilega í för með
sér skerðingu fyrir borgina, en undir ákveðnum kringumstæðum er
ekki hægt að flytja nóg rafmagn. Örn segir að í æfingu á viðbrögð-
um við stórfelldum jarðskjálfta á Suðurlandi, hafi þau áhrif verið
sviðsett að ein aflstöð skemmdist og gat ekki framleitt raforku.
Raforkuflutningur um tvær línur stöóvaðist strax og síðar einnig
um þá þriöju. „Samt gátum við annað álagi til alls höfuðborgar-
svæðisins, nema hvað skerða þurfti orkuafhendingu til stóriðju.
Skemmist eöa falli háspennumöstur á Hellisheiði eigum við vara-
möstur sem fljótlegt er að reisa til að koma raforkuflutningi í samt
lag aftur. Þó er Ijóst að renni hraun yfir línusvæði getum við vita-
skuld ekki reist möstur á sama stað og þau voru áður. Þá réðist
uppbyggingarhraði af því hvort nægilegt varaefni væri til svo hægt
væri að leggja línur framhjá hraunrennslissvæðum.”
AÐ BÚA MEÐ ÓFRESKJUM
Við óheppilegar veðuraðstæður getur öskufall einnig haft slæm á-
hrif. Gjóska getur sest á einangrara lína og truflað eöa hindrað raf-
orkufluting um þær línur. „Fremur ólíklegt virðist þó í fljótu bragði
að þetta allt dynji yfir okkur í einu, án þess að við fáum einhverj-
um vörnum við komið, en slíkt gæti orðið mjög erfitt viðureignar ef
veður eru óheppileg. Ef gjóska á einangrurum lína og tengivirkja
veldur truflun á raforkuframleiðslu eða flutningi, gæti komið til
þess að þvo þyrfti einangrarana með vatni, t.d. frá slökkvibifreið-
42 SKÝ HAMFARIR i HÖFUÐBORGINNI