Ský - 01.12.2001, Blaðsíða 45

um. Það var einmítt gert nú nýlega þegar mikil selta settist á ein-
angrara og olli truflunum. Við heppilegar aðstæður myndi gjóskan
að öllum líkindum fjúka af án þess að valda truflunum. Þetta gæti
í besta falli verið dagsverk en auðvitað lengri tími ef um stórfelld-
ar hamfarir væri að ræða.”
Að stööva rafmagnsflutning til stóriðju á Stór-Reykjavíkursvasð-
inu hefði stórfellt tjón í för með sér fyrir samfélagið, samanber það
sem gerðist eftir gosið í Vestmannaeyjum. Örn segir Landsvirkjun
ekki vera skaðabótaskylda vegna skerðingar á raforkuafhendingu
af völdum stórfelIdra náttúruhamfara, ákvæði þess efnis eru í orku-
sölusamningum.
Þorgeir Einarsson hjá Orkuveitu Reykjavíkur segir að gera megi
ráð fyrir aö við náttúruhamfarir dragi verulega úr atvinnustarfsemi
eða hún stöövist aiveg. Það ylli því að þörf höfuðborgarsvæðisins
fyrir vatn og rafmagn minnkaði til muna. „Ein af fyrstu forvarnarað-
gerðum Orkuveitunnar við náttúruhamfarir er að biðja almenning
og fyrirtæki aó spara bæði vatn og rafmagn. Fjöldahjálparstöðvar,
ásamt sjúkrahúsum og mikilvcegum stofnunum hafi forgang sé þörf
á skömmtun vatns eða rafmagns í neyðarástandi. „Það má reikna
með að neysluvatnsþörfin félli niður um helming af venjulegri dags-
þörf,” segir Þorgeir. „í neyðarástandi eru heldur ekki gerðar sömu
kröfur til gæða drykkjarvatns. Því væri unnt að nýta fleiri vatnsból
en þau sem ekki uppfylla ströngustu kröfur til vatnsgæóa og ráð-
leggja fólk að sjóða vatn fyrir neyslu. [ neyðarástandi kæmu kalda-
vatnsgeymar á vatnsöflunarsvæðum og í dreifikerfi sér einkar vel
til miðlunar sem og öryggisbirgðir m.a. til eldvarna. Geymslurýmið
í dag er um t!u þúsund rúmmetrar vatns sem myndu duga til miðl-
unar í hálfan sólarhring með vatnssparnaði.”
Á heimilum á höfuðborgarsvæðinu er að öllu jöfnu haldið hita-
stiginu 21 til 25°C. Ef stöðvun yrði á rennsli hitaveitukerfa kóln-
uðu hús niður á nokkrum sólarhringum. Ef slíkt gerðist á kaldasta
tíma ársins þyrfti að tæma hita- og neysluvatnskerfi til að koma í
veg fyrir hættu á frostskemmdum. Eins gæti húsnæði þá orðið
óíbúðarhæft sökum kulda. „Hitaveitustokkarnir sem liggja þvert
yfir Elliðaárdalinn eru aðaltenging í tankana í Öskjuhlíð. Um er að
ræða tvær pípur sem báóar gætu auðvitað gefið sig ef hraunþungi
bryti stokkana. Við höfum nokkrar birgðir af heitu vatni í tönkun-
um þar og á Grafarholti og reyndum að hafa hraöar hendur við að
leggja nýjar leiðslur ofanjarðar ef með þyrfti. Auk þess er hluti af
jarðhitasvæðunum innan borgarmarkanna og hasgt að tengja milli
svasða og þannig framhjá bilunum. Við neyðaraðstæður eins og eld-
gos og hraunrennsli rétt við borgina má þó gera ráð fyrir að mikill
hluti íbúa svæðisins yrði fluttur á brott, þannig að orkunotkun væri
væntanlega mjög lítil miðað við það sem venjulegt er," segir
Þorgeir og bætir við: „í neyðartilvikum gæti einhver hluti borgar-
búa orðið tímabundið fyrir óþasgindum vegna rafmagnsleysis eða
skorts á heitu og köldu vatni, en ég tel ólíklegt að allt höfuðborgar-
svæðið yrði rafmagns- eða vatnslaust dyndu slíkar hamfarir yfir.
Við stórfelldar hamfarir má líka telja líklegt að borgarbúar hafi þegar
yfirgefið heimili sín.”
En höfuðborginni stafar ekki eingöngu hætta af eldstöðvum á
Reykjanesskaga. í aðeins 114 kílómetra fjarlægð frá Reykjavík
hefur Snæfellsjökull blundað í 1700 ár en samkvæmt jarðsögunni
hefur hann einmitt gosiö á um það bil 1700 ára fresti. Snæfellsjök-
ull gleður augað við sjóndeildarhringinn en hann er miskunnarlaus
ófreskja og stórhættulegt eldfjall sem getur sprungið í loft upp
hvenær sem er líkt og St. Helens-fjall í Washington-ríki gerði í
morgunsárið 18. maí 1980. Á nokkrum andartökum sprakk norð-
„íslendingar vinna lítið í forvörnum með tilliti til
þess hvað náttúran getur gert okkur fyrirvaralaust,
því við lifum jú í landi náttúruhamfaranna."
Páll Imsland jarðfræðingur
urhlið fjallsins og hraun, ís, klettar og eiturgas ruddust niður og
eyðilögðu 150 ferkílómetra lands og lífríkis á augabragði.
„Höfuðborgarsvasðið gæti orðið fyrir mikilli röskun ef Snæfellsjök-
ull spryngi í norðlasgri vindátt með mikilli gjósku,” segir Páll Ims-
land. „Það er aldrei hasgt að fullyrða um neitt þegar kemur að eld-
gosum og því gæti orðið stórgos í Snæfellsjökli allt eins á morgun.”
FÓRNARLÖMB TIL ÚTLANDA
í náttúruhamförum geta rúður sprungið, veggir og jafnvel hús hrun-
ið og eldur brotist út. Því má allt eins reikna með því að fjöldi fólks
myndi hljóta fót- eða handleggsbrot, skurðáverka, höfuðhögg eða
brunaáverka yrðu ógnandi hamfarir í höfuðborginni. Þá er ónefndur
sá möguleiki að menn láti lífið í hamförunum. Hætt er við að menn
verði undir vörustöflum, bílum, fái þunga höfuðáverka eða
hjartaslag við ósköpin. Jón Baldursson, yfirlæknir á bráðamóttöku
Landspítalans í Fossvogi segir ekki þurfa mikið að fara úrskeiöis
svo að spítalarnir ráði ekki við aðstæður. „Við gætum kannski tekið
inn fimmtíu slasaða í fyrstu lotu, en það færi auðvitað eftir áverk-
um. Ef margir eru brenndir höfum við lítil úrræði og sama á við um
þá sem kremjast undir rústum eöa fá farg yfir sig og þar af leiðandi
nýrnaskemmdir. Við höfum ekki það mikið af gervinýrum til um-
ráóa. Sama á við ef margir þyrftu að dvelja á gjörgæslu, þá lentum
við í miklum vanda, og eins ef margir þyrftu á okkar takmarkaða
magni öndunarvéla að halda." Hann segist óttast mest að ef eld-
gos yrði nærri borginni legði mikinn mökk eiturefna og gjósku yfir
borgina og þá yrði lífið erfitt í Reykjavfk. „Það er útilokað að lifa í
miklu öskufalli og gjósku. Heilbrigðiskerfið hér er vissulega gott
en það ræður ekki við hvað sem er. Við myndum ráða við almenn
meiðsl, eins og beinbrot, en eins og áður segir ekki bruna eöa
nýrnabilun. Ég sé fyrir mér að væru margir brenndir þyrfti að fá
aðstoð nágrannalandanna og senda sjúklinga út með sjúkraflugi.
En skuggalegustu hliðar jarðhræringa eru þegar hús hrynja og
manntjón verður. Þá er einnig hætta á að þungir hlutir eins og
sjónvörp, bókahillur og annað lendi á höfði fólks með hörmulegum
afleiðingum.”
En þótt flestir kvíði slíkum hamförum sem grimmilegt eldgos
getur verið, eru þeir til sem hafa lifibrauð sitt af eldgosum
og hlakka hálfpartinn til. Einn þeirra er kvikmyndatökumaðurinn
Vilhjálmur Knudsen. Og sá kvíöir öðru en við hin. „Já, verði gos við
eöa í Reykjavík sjálfri verður alveg ægilega erfitt að ná myndum og
fá að sinna hlutverki sínu. Ætli maður þyrfti ekki að fá sér mótor-
hjól til að komast framhjá öllum öryggisvörðunum og lögreglunni
sem hleyptu hvorki flugvélum á loft né kvikmyndatökumönnum um
götur sem lægju að gosstöðvunum. Það er mín martröð.”
Þórdís Lilja Gunnarsdóttir er biaðamaður Skýja
HAMFARIR í HÖFUÐBORGINNI SKÝ 43