Heilbrigt líf - 01.12.1956, Page 12

um tekur, ræður úrslitum. I fyrra skiptið brosum við
kampakátir, en bítum á jaxlinn í sárri raun í hið seinna.
Við eigum eftir að ræða nánar, hversu geysimikinn þátt
kerfi eiga í allri heilastarfsemi, og hlutverk og eðli minn-
isins verður einnig að bíða átekta. Því að þegar hér er
komið sögunni, verðum við að snúa okkur á ný að heila-
berkinum, cortex cerebri, og fá lítið eitt Ijósari hugmynd
um, hversu hann er úr garði gerður.
Á síðustu áratugum hefur þekkingu manna á einstök-
um heilahlutum og starfsemi þeirra fleygt mjög fram. En
þrátt fyrir það, hafa hvergi nærri öll kurl komið til graf-
ar. Staðsetning hinna ýmsu hlutverka heilans fer einkum
þannig fram, að rannsakað er, hvaða heilastarfsemi fell-
ur niður, þegar staðbundnar heilaskemmdir hafa átt sér
stað. En þótt margvíslegri starfsemi heilans hafi verið
fundinn staður á þennan hátt, eru enn svæði í heilanum,
sem engin brottfallseinkenni gefa, eða með öðrum orðum,
þótt hlutar af heilaberkinum séu numdir á brott á þess-
um svæðum, verður þess ekki vart, að nein starfsemi falli
niður. Við köllum þessi svæði þöglu svæðin og þau eru
eitt af viðfangsefnunum, sem enn eru lítt leyst í ævin-
týrasögu heilans.
Nú er það bersýnilegt, að meðan fara varð eingöngu
eftir duttlungum heilaskemmda af völdum sjúkdóma og
slysa, þá miðaði þessari landafræði heilans skammt. Það
var því fyrst eftir að farið var að opna heilabú manna og
dýra í svæfingu eða deyfingu og erta ákveðna heilahluta
með rafmagni, að verulegur skriður fór að færast á þess-
ar rannsóknir. Sir. Charles Sherrington í Oxford, sem er
stórvirkasti afkastamaður heila- og taugarannsókna þess-
arar aldar, fann á þennan hátt hreyfistöðvar ýmissa vöðva
í öpum, og prófessor Penfield í Montreal staðsetti þær
stöðvar, sem stjóma vöðvahreyfingum mannsins á yfir-
50
Heilbrigt líf